1873

Op 1 april 1873 wordt het nieuwe kanaal naar Arnemuiden voor de vaart geopend. De vissers maken er echter weinig gebruik van. Ze geven voorkeur aan een aanlegplaats aan de spoorwegdam door het Sloe, omdat ze dan onbelemmerd naar zee kunnen varen. Het kanaal zorgt voor teveel oponthoud. In de raadsvergadering van 9 april komen dan ook verzoeken van diverse ingezetenen ter tafel, waarin gevraagd wordt ‘om een aanlegsteiger buiten de afsluitdam in de Arnemuidse haven om de vissers voortdurend de gelegenheid te geven om met hun vaartuigen te komen laden en lossen’. Het gemeentebestuur zal hiervoor een verzoek indienen bij de Minister.

In het werfboek van scheepsbouwer P.H. Jonker te Kinderdijk, daterend uit de jaren 1857-1875 en dat nu berust in de verzameling van wijlen Leen Smit te Alblasserdam, komt de volgende vermelding voor:

1873. Een hoogaars gemaakt voor Cornelis Sierevelt te Arnemuiden. Aangenomen voor 1.000 gld. Lang in 7 vlak 28/2 voet. In de maand maart in het jaar 1873. Aan de smid gekost 50 gulden. Het is een Armuisch hoogaars.

Bij het werfje van Jonker te Kinderdijk worden nogal wat hoogaarzen gebouwd, evenals bij de werf van Fop Smit te Nieuw-Lekkerland. Men sprak overigens over diverse soorten hoogaarzen, b.v. een Kinderdijkse hoogaars, een Arnemuidense hoogaars of ook wel een Arnemuidenaar, een Oostduivelander of platte Duivelander, een Tholense hoogaars en dergelijke.

Ook op de werf van Meerman te Arnemuiden heerst dit jaar volop bedrijvigheid. Dit blijkt uit de vermeldingen in het werfboek:
17 mei 1873: begonnen aan een nieuwe hoogaars voor Kees Mulder te Arnemuiden (van dezelfde grootte als van Blaas Blaasse) voor ƒ 1000, klaar gemaakt op zaterdag de 23 augustus 1873.
10 mei 1873: begonnen aan een nieuwe hoogaars voor een schipper uil Flipland, weggevaren 27 november 1873.
18 november 1873: begonnen aan een nieuwe schietschouw voor de heer Bosch, commies te Hans weert, voor ƒ 190, klaar gemaakt op 19 december 1873.
27 november 1873: begonnen aan een nieuwe hoogaars voor de heer Hector te Vlissingen voor ƒ 1250, klaar 16 maart 1874.
20 december 1873: begonnen aan een nieuwe boot voor schipper Faasse van Flipland voor ƒ 330, klaar gemaakt op 15 maart 1874, weggevaren de 2 juli 1874.
22 december 1873: begonnen aan een nieuwe hoogaars voor schipper Nieman van de Goedereede voor ƒ 1300, weggevaren de 8 mei 1874.

Een bijzonder interessante beschrijving van het dagelijkse leven in Arnemuiden staat in het boek 'Zeeland door de bril van 1873’ door Charles de Coster. In de zomer van 1872 maakte Charles de Coster, de Vlaamsgezinde Belgische auteur van ‘De Legende van Uilenspiegel’, een voettocht door Zeeland en gaf daarvan in 1873 een reisverslag. Uit zijn beschrijving vermelden we het volgende:

Alvorens het eiland Walcheren te verlaten, willen we nog een bezoek brengen aan de vissersplaats Arnemuiden. De bestrating in Arnemuiden is zeer ongelijk en wie geen stevig schoeisel draagt, krijgt veel pijn aan de voeten. Er wonen mooie mensen, maar de vrouwen en mannen schijnen beiden kleiner, levendiger en gevoeliger te zijn dan hun buren op het eiland.

Het costuum van de vrouwen is gelijk aan dat in de omliggende dorpen, maar het verandert geleidelijk in ongunstige zin. De mannen, die bijna allemaal visser zijn, dragen ’s zondags een hemd van blauw flanel met grote plooien. Zij stoppen het in hun broek die zwart en wijd is en die van voren op het middel twee grote zilveren schijven heeft. Ze dragen een pet die ze branieachtig op één oor zetten en die een gebogen klep heeft welke tussen de wenkbrauwen een knik naar beneden maakt. Ze zien er trots en kordaat uit.

In Arnemuiden zoeken we de heer Kwekkeboom op, de schoolmeester. Hij is een Vlaams type en we vinden dat hij er streng en bijna nors uitziet. Dat ligt aan ons zelf. We maken plichtplegingen uit verlegenheid en gebruiken zonder het te willen, al te veel het woord ’mijnheer’. Maar al gauw spreken we minder gemaakt en de heer Kwekkeboom herziet zijn eerste indruk van ons, glimlacht verheugd, en toont dat hij een hartelijk, charmant, levendig en geestig man is, op en top een Zeeuw: goed rond, goed Zeeuws. De heer Kwekkeboom heeft vroeger lezingen gehouden over Arnemuiden. Een aanzienlijk deel ervan was gewijd aan de geschiedenis van de plaats.

De vissers van Arnemuiden gaan vissen op de hoogte van Texel en zelfs op die van Vlieland. Als zij met hun buit huiswaarts keren ontsnappen zij niet aan plundering - tegen contant geld - door schepen van Antwerpen en Amsterdam, die langs de westkust op hun thuisvaart liggen te wachten. Nadat men het over de prijs eens is geworden en er af geleverd en betaald is, komen de Arnemuiden aars met lege schepen thuis. Daarom kan men beter vis eten in Antwerpen, Brussel en Parijs dan in Middelburg. Op vrijdag lopen ze weer binnen; dat is dus de dag van de koekebakken. De vrouwen bieden hun mannen een goed onthaal, want ze zijn blij hen met volle beurs terug te zien.

Vroeger, in de vette jaren, verdeelde men de opbrengst van de vis op de volgende manier.
Alle vissers namen plaats rond een tafel. Wat men in de verschillende aanlegplaatsen aan ontvangsten had binnengekregen, werd midden op tafel gelegd. Men maakte stapeltjes van de grote en kleine munten. De grootste munten waren de kronen of rijksdaalders; daarop volgden de guldens, de halve guldens, de kwartjes en tenslotte de kleinste zilveren muntjes, de dubbeltjes. Daarop werd dit grote geld, tot en met de halve guldens, verdeeld. Dan greep een stevige hand in de stapel dubbeltjes en kwartjes en vulde er, om en om, kommetjes mee, dat zijn theekopjes zonder oor. Als een kommetje vol was, streek dezelfde hand er het ’schuim’ af, dal wil zeggen de munten die er een kop op vormden. Men bleef alle kommetjes op deze wijze afstrijken tot er precies genoeg dubbeltjes en kwartjes overbleven om de drank van de vissers te betalen.

Na de verdeling werd er feest gevierd. In het hele dorp hing de eetlustopwekkende geur van koekebakken, en de vrolijkheid en de vereiste stemming kwamen uit de flessen klare (jenever van een uitstekende kwaliteit). Men stak sigaren op (die heel slecht zijn), men vertelde en lachte, en de vrouwen deelden mee in de vreugde die duurde tot de vissers opnieuw de zee gingen vragen om hun kommetjes te vullen.

In 1844 kon elke Arnemuidse visser een weekgeld verdienen van vijfentwintig gulden. Dat haalt hij thans niet meer. Hij kende een privilege, dat overigens spotte met elke rechtvaardigheid: hij kon aan de conscriptie ontkomen door te trouwen. Als een jongen tegen zijn meisje zei: ‘Leuntje, ik moet loten’, en Leuntje ook maar iets om de jongen gaf, trouwden zij.

De vissers van Arnemuiden hebben nog andere bronnen van inkomsten. Als er te weinig vis gevangen wordt, laden zij hun boten vol met vette varkens en gaan die verkopen in Haarlem of Alkmaar, om terug te komen met geld of inkopen.

We hebben in Arnenmiden en vooral in de huizen van de armere bevolking, zeer schilderachtige interieurs gezien, waarbij de kleuren blauw en diep groen overheersten. De meubels zijn vaak gemaakt van mahoniehout, zowel oud als nieuw hout.
Niet alles is even harmonieus, maar de ramen zijn zo klein en aan de buitenkant vaak zo dicht met bladeren bedekt, dat het oog in het schemerdonker door geen schreeuwende kleuren kan worden beledigd.

Hier zowel als elders blijkt Zeeland het land te zijn van zulk een uitgesproken familieleven in beslotenheid, dat het stadje Arnenmuiden op het middaguur uitgestorven lijkt: men hoort geen gerucht, geen woord. Op dit uur is iedereen thuis en elk gezin is blij dat het bij elkaar is.

De gemeenteraad besluit in januari tot het verbeteren van de in zeer slechte staat verkerende aarden weg van het einde van de Langstraat door het Schuttershof naar de overgang van de Veerse dijk over een lengte van 180 meter. De weg wordt ter breedte van 5½ meter bestraat met oude keien. De kosten ad ƒ 1.300 worden bestreden uit het batig saldo van het opgeheven Burgerlijk Armbestuur ad ƒ 623,46 en de verkoop van 70 opgaande olmenbomen ad ƒ 676,53, samen ƒ 1.300.

Het veer over het Arnekanaal wordt verpacht. Pachter wordt ingaande 1 juni 1873 Bernardus Marinus Giffard. Als veerschipper zal fungeren zijn vrouw Neeltje Molhoek. In het Reglement op het veer wordt vermeld, dat niet meer dan 12 personen tegelijk mogen worden vervoerd. De boot wordt overgehaald door middel van een over het kanaal gespannen reep. Het veer zal dag en nacht onafgebroken moeten worden bediend.

Merkwaardig is het besluit van de gemeenteraad op 16 mei, dat het onderhoud en beheer van de grintwegen, de overwegen en het Stationsplein worden opgedragen aan de pachter van het veer op het kanaal van de oude Arne. Het onderhoud en beheer van de nieuw aangelegde grintweg naar de rijksweg tussen Middelburg en Goes wordt door de gemeente van het rijk overgenomen.

Hulponderwijzer De Vey verzoekt wederom om verhoging van zijn wedde. De gemeenteraad vindt De Vey maar ondankbaar. Men is van oordeel dat De Vey al vele buitenkansjes heeft, zoals wijkmeester na het ontslag van bovenmeester Kwekkeboom, koster en voorzanger bij de Hervormde Kerk en subontvanger der accijnzen.
Hulponderwijzer Z. Bouwens verzoekt per 1 oktober ontslag. Gedurende de zeventiger jaren is J. Buijs hoofd van de gemeenteschool te Kleverskerke. Later zal Buijs meester Kwekkeboom als hoofd van de school te Arnemuiden opvolgen.

Tot nu toe wordt in de notulen steeds melding gemaakt van de Sint Jan Leeuwenstraat. Deze straat wordt vanaf 1873 ‘Lionstraat’ genoemd. De notulist van de raadsvergaderingen vegist zich nog ettelijke malen en schrijft dan ‘St Lionstraat’.

1872

Op 1 maart komt het spoorlijngedeelte Goes-Middelburg gereed. Het passeren van de stoomtrein wordt nu een vertrouwd beeld voor de Arnemuidse bevolking. De bekende historieschrijver F. Nagtglas meldt na zijn bezoek aan Arnemuiden in 1882 ‘dat de stoomtrein juist dreunend, hijgend en ratelend het station verliet, een grote rookpluim achterlatend’. Vanaf nu reizen dagelijks visleurders en visleursters met de trein naar Middelburg, Zuid- Beveland en Noord Brabant.

Dit jaar komt ook het stationsgebouw gereed. Het gemeentebestuur heeft zich steeds beijverd voor een station in Arnemuiden. Gemeenten, die over een goede spoorverbinding beschikken, gaan er doorgaans economisch op vooruit, zo oordeelde men. Het stationsgebouw, bestaande uit een wachtruimte, vestibule, bureau en bovenwoning, komt wat architectuur betreft overeen met de stations te Kapelle-Biezelinge en Kruiningen-Yerseke. Het heeft ondanks moderniseringen sindsdien weinig uiterlijke veranderingen ondergaan.

Tot nu toe lag in de Middelburgse Polder het zgn. stadsveer naar Arnemuiden. Het laatste veerhuis te Nieuwland was de (nu nog bestaande) herberg De Roode Leeuw. Het veer Arnemuiden-Nieuwland werd verpacht aan de weduwe G. Menheere tot er in verband met de spoorwegwerken en de aanleg van wegen in 1871/1872 geen behoefte meer aan bestaat. In 1872 zet de weduwe Menheere het veer nog tijdelijk voort. Ze hoeft hier nu geen pacht meer voor te betalen. Maar bijna iedereen maakt gebruik van ‘de aangelegde dammen’ in het voormalige vaarwater bij Nieuwland en bij Arnemuiden, zodat er dikwijls dagen voorkomen waarop ze geen cent ontvangt. In de raadsvergadering van 5 juli wordt dan ook besloten het veer op Nieuwland als gevolg van de aanleg van de grintweg geheel op te heffen.

In 1872 krijgt de gemeente vergunning voor het onderhouden van een overzetveer over het Arnekanaal. In de raadsvergadering van 26 maart wordt op voorstel van burgemeester Crucq besloten tot het instellen van dit overzetveer. Dit met het oog op de grote vorderingen van de kanalisering van de oude Arne, waarvan de voltooiing vóór eind 1872 zal plaatsvinden. Het veer zal komen ‘bij de doorsnijding van de grintweg, leidende uit deze gemeente door het Arnekanaal naar de zaagmolens, de hofstede van de weduwe J.K. Crucq en het Arnemuidse voetpad naar Middelburg’.

Voor het overzetveer worden de volgende tarieven vastgesteld: voor 1 persoon 1 cent; voor een kalf, een mager varken, een schaap, bok of geit 1 cent; voor een vet varken 3 cent; per 30 kg pakgoederen 1 cent. Dit veer wordt tot 1953 bediend, de laatste jaren door B. de Groot uit Middelburg tegen betaling van ƒ 182 pacht. De gemeenteraad besluit op 30 augustus 1955 tot opheffing van het veer en op 29 november 1955 tot verkoop van de veerboot voor ƒ 150 aan Salomon de Nooijer, wonend op de hofstee aan de overzijde van het kanaal.

Uit de opbrengst van de verkoop van de grond voor de te maken grintweg naar de rijksweg aan het rijk wordt bij het overzetveer een veerhuis gebouwd en een veerboot aangeschaft, tezamen voor ƒ 1.729,50. De door de scheepswerf van Adriaan Meerman gemaakte veerboot kost ƒ 165.

In 1872 wordt het in 1818 gebouwde sas bij Arnemuiden opgeruimd. Dit sas werd onderhouden door de gemeente Arnemuiden, de Sociëteit van de zaagmolens te Nieuwland en de polderbesturen van Nieuw- en Sint Joosland.

De garnalenvisserij is dit jaar niet gunstig. Er wordt weinig gevangen en wat gevangen wordt is klein van stuk. Arnemuiden telt dit jaar 38 hoogaarzen voor de garnalenvisserij, alle in eigendom van de schipper. Veelal zijn de eigenaars zwaar belast met hypotheken van de werfbaas of schulden bij de bakker of een andere leverancier. De schippers zijn meestal met handen en voeten gebonden. De vissers zijn sinds enkele jaren uitgeweken naar Vlissingen of Veere. In Vlissingen kunnen de platbodemhoogaarzen afmeren in de bij laag water geheel droogvallende Vissershaven. Een aantal vissersgezinnen gaat te Vlissingen wonen. Vlissingen is omstreeks deze tijd een verarmde stad, met veel oude woningen en volksbuurten, waar de huren laag zijn. Er vinden veel samenwoningen plaats in grote herenhuizen, waar soms wel vier gezinnen huizen.

Op de scheepswerf van Meerman worden dit jaar gebouwd: een nieuwe roeiboot voor de opzichter van ’s Rijkswaterstaat om te gebruiken in het kanaal te Vlissingen, een nieuwe hoogaars voor de heer De Vriend, dijkbaas van Cadzand, met op de achtersteven met grote letters geschilderd ’’Rijkswaterstaat’, een nieuwe hoogaars voor schipper Lieven van Belzen Jzn. te Arnemuiden en een nieuwe hoogaars voor schipper Verkamp te Brouwershaven. Scheepsmaker Adriaan Meerman van de werf verzoekt het gemeentebestuur dit jaar om 35 m2 gemeentegrond in erfpacht te mogen krijgen voor de vergroting van zijn scheepstimmerwerkplaats.

Wethouder A. Boogert bedankt als lid van de gemeenteraad. Hij wordt hartelijk dank gezegd voor de vele diensten gedurende een bijna 20-jarige zittingsperiode voor de gemeente verricht. Tot nieuw raadslid wordt gekozen Adriaan Kodde. In de wethoudersvacature wordt gekozen Pieter van Vlaanderen.

De hulponderwijzer W. Albregts verzoekt ontslag wegens benoeming aan de school te Kapelle. Het gelukt na herhaalde oproepen niet een opvolger te benoemen. In verband daarmee wordt de jaarwedde verhoogd van ƒ 300 naar ƒ 350. In november kan worden benoemd tot hulponderwijzer Z. Bouwens uit Domburg.

Marinus Hoogerheide neemt ontslag als turftonder, koolmeter en houtteller. Tot turftonder en koolmeter wordt benoemd Frans Crucq en tot houtteller Cornelis Kraamer.

De Minister van Binnenlandse Zaken geeft het gemeentebestuur toestemming dat de lossteigers, die tijdelijk buiten de afsluitdam van de haven gemaakt zijn, bij de voltooiing van de werken naar de blijvende haven verplaatst worden. Ook mag de beschoeiing langs de losplaats voor vracht- en beurtschepen door een nieuwe worden vervangen.

Met de landbouwer Johannis Crucq zal worden gesproken over het weghalen van de beer uit de gemeente, ’omdat er alsnog tengevolge van de afdamming van de haven niet kan worden overgegaan tot de verpachting daarvan’. Crucq woont op de hofstede tegenover het veerhuis.

De weidepercelen rond de bebouwde kom (ter weerszijden van het Schuttershof en langs de Zuidwal) worden verpacht aan de landbouwers Simon Koets en Jan Louis de Troye: de Oostwal, het Schuttershof met de Zuidwal en het dijkje naar het Schorretje aan De Troye; de Schuttershofweide en de daar tegen liggende dijk aan Simon Koets.

Voor de omlegging van het voetpad naar de begraafplaats en voor het verbreden van het straatje ‘lopend van de hoofdpoort naar de Westwal’ (op de hoek Westdijkstraat/Nieuwstraat) worden 10 olmenbomen gerooid. Dit olmenhout wordt steeds duur verkocht. O.a. voor de bouw van de hoogaarzen op de scheepswerf van Meerman wordt veel olmenhout gebruikt.

In september besluit de gemeenteraad het Burgerlijk Armbestuur op te heffen. Dit was in 1868 op voorstel van de toenmalige burgemeester Schorer tot stand gekomen, volgens burgemeester Crucq ‘om reden dat Z.E. geen de minste kennis droeg van de arme toestand in deze gemeente en hij bovendien niet in de gemeente woonde en de Armenwet met zijn restitutiestelsel destijds vele werkzaamheden mede bracht’. Overwogen wordt dat de Armenwet nu sedert 1871 zodanig is gewijzigd, dat het hele restitutiestelsel is vervallen. Daardoor zijn de bemoeiingen van het Armbestuur zeer gering geworden. Het is niet meer noodzakelijk de armenzorg aan een bijzonder bestuur op te dragen. Wel wordt erkend dat het Armbestuur zich altijd goed van zijn taak heeft gekweten. Ook merkt de burgemeester op dat ‘wanneer het Armbestuur is opgeheven, door behoeftigen niet zo spoedig ondersteuning zal worden gevraagd aan het gemeentebestuur dan thans het geval is bij het Armbestuur’ (!).

Burgemeester Crucq nodigde in 1871 de heer H.M. Kesteloo, secretaris van de gemeenten Domburg en Aagtekerke, uit zich te belasten met ‘de rangschikking en beschrijving van het oud-archief van Arnemuiden’. Kesteloo maakt van deze gelegenheid gebruik om aantekeningen te maken van alles, wat hem voor de kennis van de geschiedenis van Arnemuiden interessant voorkomt. De raadsnotulen van 19 april vermelden hierover:

Hierop legt de voorzitter de vergadering over een geheel nieuwe beschrijving van het oud archief der gemeente. Het archief, waarvan de bestaande inventarissen zeer onvolledig zijn, is in de loop van 1871 door de heer Kesteloo, secretaris van Domburg en lid van het Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, daartoe door de burgemeester uitgenodigd, geheel opnieuw beschreven en geregeld, zodat de gemeente zich kan verheugen thans in het bezit te zijn van een zeer nette en breedvoerige beschrijving van het oud archief, waarvoor de bewerker alle lof toekomt. Als een bewijs van erkentelijkheid voor deze beschrijving acht de voorzitter het zijn plicht de raad voor te stellen om de heer Kesteloo  het een of ander ten geschenke aan te bieden.

1874

In de raadsvergadering van 4 augustus komt een ingekomen brief van de heer H.M. Kesteloo, beschrijver van het oud archief van Arnemuiden, aan de orde. Kesteloo geeft de wens te kennen dit archief in druk uit te geven. Doch dergelijke uitgaven vinden meestal maar een beperkte afzet. Daardoor worden de kosten van de uitgave betrekkelijk hoog. Hij veroorlooft zich daarom de vrijheid de gemeenteraad voor te stellen om voor rekening van de gemeente een 15 à 20-tal exemplaren aan te schaffen. Hierdoor kunnen de kosten op ƒ 2,50 à ƒ 3,00 worden berekend. De gemeenteraad, die ook gaarne het oud archief in druk ziet gebracht, besluit met algemene stemmen voor rekening van de gemeente een 15-tal exemplaren aan te schaffen.

Dit jaar verschijnt de plaatsbeschrijving over Arnemuiden. Kesteloo geeft in zijn inleiding een korte beschouwing over de stand van zaken in 1873 van o.a. de visserij, de scheepswerf en het dagelijks leven.
Over de scheepswerf van Meerman merkt hij op:

Tegenwoordig bevindt zich (op dezelfde plaats als gesticht in 1766) nog een scheepstimmerwerf waarop druk werk is met het bouwen van visschuiten en andere kleine vaartuigen, ook voor vissers van andere plaatsen, alzo de hier gebouwde schuiten, om hun goede vorm en snelle vaart, gunstig bekend zijn. Het zeildoek en touwwerk, voor de uitrusting benodigd, wordt van elders aangevoerd, terwijl de visnetten door verschillende inwoners worden gebreid.

Over de visserij vertelt Kesteloo het volgende:

De visserij wordt thans uit geoefend met 6 kotters, 1 bezaan, 1 botter of plat en 28 hoogaarzen. De hoogaarzen dienen tot het bevissen van de Schelde en de Zeeuwse stromen. Ze zijn bemand met cirka 170 koppen. Men kan aannemen dat 2/3 gedeelte van de inwoners door de visserij een middel van beslaan vindt. De meeste vis wordt per spoortrein verzonden. De garnalen worden in het najaar via Terneuzen naar Frankrijk en België uitgevoerd. Voor een deel wordt de vis uitgevent. De leurders gaan naar o.a. Noord Brabant per spoor.

In 1874 is het 300 jaar geleden dat Arnemuiden het stadsrecht verkreeg. Het 3e eeuwgetij wordt echter niet feestelijk gevierd. Daarvoor acht men geen aanleiding aanwezig. Opvallend is dat hierover in de raadsnotulen niets vermeld wordt. Wel is aardig om te vermelden dat ik in het notulenboek van de kerkeraad van de Hervormde Gemeente onder 1884 een door de consulent ds. Heinecken geplakt krantenknipseltje uit de Middelburgse Courant van 10 maart 1884 aantrof. De letterlijke tekst volgt hierna.

Men is zo beleefd ons opmerkzaam te maken op het navolgende bericht, dat voorkomt in de Middelburgse Courant van Saturdag den 12 maart anno 1774.

Arnemuiden, den 9e maart 1774.

Heden, zijnde de dag op welke, na 200 jaar, deze Plaatze door den Doorluchtige Vorst Willem I, Prince van Orange, tot een Stad verklaard, en met alle Stadsprivilegiën en Vrijheden begunstigd en geoctroieerd is ten eeuwigen Dagen, zoo is de Gedagtenis daar van gecelebreerd door het luiden der Klokken, uitsteken van Orangevaandels van de Thoorn en ’t Raadhuis dezer Stad, en van de Huizen en Schepen der Ingezetenen en door vele Vreugde Tekenen van Illuminatiën en Vuurwerken, zijnde de groote Thoorn ook omhangen met een Aantal van ligtende Lantaarnen en het Raadhuis fraay geïllumineerd, bij welke gelegenheid onze Leraar den wel Eerwaarde Heer Cornelius Vos, hoewel zeer onverwagt, een korte zaakrijke, dog zeer gepaste Leerreden deed over Psalm 126 vers 1 tot 4, zijnde deze Leerreden voorafgegaan door het zingen van Psalm 105 vers 1 en 2 en een ernstig Gebed en besloten met Dankzeggingen en het zingen van Psalm 126 vs 1 en 2, bij welke gelegenheid de Agtbaare Magistraat, des Avonds, op het Raadhuis, een vriendelijke Maaltijd gaf, tot welke de Predicant, benevens de zijne, genodigd wierden, en aan den Armen der Stad een Douceur geschonken heeft van f 25.

In het werfboek van de werf van Meerman lezen we het volgende:

De 2 mei 1874. Aan begonnen den 7 july 1874. Een Nieuwe Oogaars aangenomen voor Schipper Klaas Siereveld van Arnemuiden gelijk als die van C. Kasse van grootte. Met spriettuig, eiken vlak van 2 dm dik, de smid voor zijn rekening. Met mast, spriet, roer en zwaarden, boegspriet, aak en boomstok, twee riemen. Aangenomen voor de som van elf honderd en vijftig gulden ...zeg 1150 f. Vlak lank 29 voet 8 dm lank overstevens 41 voet. Vlak breed van voor in oos 8 vt 5 dm en 6 vt....enz. Klaar gemaakt op Zaterdag 3 oktober 1874’.

Op deze manier worden ook de andere in 1874 door Meerman gebouwde schuiten beschreven: een hoogaars voor schipper Nieman te Goedereede (gereed in mei), een hoogaars voor schipper C. Kasse te Arnemuiden (aan begonnen in maart), een hoogaars voor een schipper uit Flipland voor ƒ 4400, een nieuwe hoogaars voor schipper Jacob Schroevers te Arnemuiden voor ƒ 1250 (aan begonnen in oktober), een nieuwe hoogaars voor de heer F. Niebout te Vlissingen voor ƒ 1290 (aan begonnen in oktober, gereed in februari 1875) en een nieuwe hoogaars voor een schipper uit Yerseke voor ƒ 1480.

Op 22 maart doet ds. Jacobus Marie Rutte intrede als predikant. Hij is geboren op 26 februari 1837 te Rotterdam en was ruim 7 jaar predikant te Paterson in Noord Amerika. Tijdens de voorafgaande vacaturetijd werden 22 vergeefse beroepen uitgebracht. Hij vertrekt ook al weer spoedig; op 4 augustus 1874 neemt hij een beroep aan naar Maartensdijk in Utrecht. Het afscheid is op 1 november 1874. Na Maartensdijk dient hij nog de gemeenten van Bunschoten (1876), Oene (1878), Genemuiden (1879) en Huizen (1882). Op 2 juni 1887 treedt hij uit de Hervormde Kerk en vertrekt naar Noord Amerika, waar hij weer predikant te Paterson wordt. Op 18 juli 1895 is hij overleden. Als bijzonderheid kan nog worden vermeld dat zijn bevestigings- en intredepreek op schrift bewaard zijn gebleven. Hij werd bevestigd door ds. Geertsema Beckering, de consulent uit Kleverskerke.

Voor de Nederlands Hervormde Kerk te Arnemuiden breekt er nu een zeer lange vacaturetijd aan, namelijk van 1874 tot 1901. Dit is nog nimmer voorgekomen in de kerkgeschiedenis van Arnemuiden. Uit de notulenboeken van de Hervormde Kerk over de jaren 1876 tot 1901 worden vele bijzonderheden overgenomen. Daaruit blijkt hoe groot de problemen in deze vacaturetijd waren met de consulenten, de ringpredikanten en het classicaal Bestuur, die doorgaans van geheel andere ligging waren dan de Arnemuidse Hervormde Gemeente. Helaas ontbreekt het notulenboek over de periode 1855 tot 1876.

In het rijksarchief ontbreken helaas ook de Jaarverslagen omtrent de toestand der Visscherijen op de Schelde en de Zeeuwsche Stromen over de jaren 1872 tot en met 1875. Over deze jaren kan dan ook weinig over de visserij worden vermeld.

Het beheer en onderhoud van de grintweg, liggend op de noordelijke dijkberm van het kanaal door de oude Arne, wordt van het rijk overgenomen. Deze grintweg is dus de voormalige binnenweg van het veerhuis tot aan de vroegere plaats van de Arnebrug over het kanaal.

De gemeenteveldwachter M. Glerum wordt in november 1873 door een beroerte getroffen. De gemeenteraad verleent de rijksveldwachter A.H. de Smidt en gemeentebode Paulus Joosse gratificaties voor de bewezen diensten aan de gemeente tijdens de ziekte van gemeente-veld- wachter Glerum. Paulus Joosse heeft hem vervangen als keurmeester; De Smidt als veldwachter. In de raadsvergadering van 27 oktober wordt Glerum om gezondheidsredenen per 1 januari eervol ontslag verleend als veldwachter en keurmeester.
De burgemeester merkt op dat hij de gemeente sedert 1845 ijverig en getrouw heeft gediend. Hem wordt uit de gemeentekas een pensioen gegeven. Tot gemeenteveldwachter wordt benoemd Ferdinand Johannis Dozel; tot keurmeester Paulus Joosse, de gemeentebode.

Voor het zilveren kroningsfeest van Zijne Majesteit de Koning op 12 mei wordt een bedrag beschikbaar gesteld voor de feestviering. Met name de schoolkinderen zullen worden onthaald. Als meubelstuk voor het stadhuis wordt een buste van Koning Willem III aangekocht.

Ds. Geertsema Beckering en een aantal ingezetenen van Kleverskerke verzoeken de gemeenteraad de jaarwedde van het hoofd van de gemeenteschool te Kleverskerke, J. Buijs, te verhogen. De gemeenteraad vindt het maar vreemd dat particulieren dit vragen en niet Buijs zelf. Wel wordt opgemerkt dat het ieder zeer zou spijten als Buijs van Kleverskerke heen zou gaan. Men overweegt dat Buijs eindelijk geslaagd is voor zijn hoofdakte en nu vermoedelijk weg wil solliciteren, hetgeen hij ook meermalen gezegd heeft. Hem wordt een gratificatie gegeven.

Ook hulponderwijzer De Veij krijgt op zijn verzoek verhoging van zijn jaarwedde van ƒ 350 tot ƒ 450, omdat ‘hij zijn inkomen heeft verloren als koster/voorzanger van de Hervormde Kerk van ƒ 150’. Tot tweede hulponderwijzer aan de school wordt per 1 januari 1875 benoemd Hendrik Jongepier uit Nieuw- en Sint Joosland.