1972
In zijn Nieuwjaarsrede meldt burgemeester A. Hack dat het inwonertal het afgelopen jaar toenam met 40 zielen tot 3076. Er werden 67 kinderen geboren, terwijl 26 inwoners overleden.
De benoeming van een nieuwe gemeentesecretaris heeft nogal wat voeten in de aarde. Op de aanbeveling komen de namen voor van 1. C.J. van der Does uit Heinkenszand, 1e ambtenaar ter secretarie; 2. J. Kroon uit Wemeldinge en 3. J. Wattel te Vrouwenpolder. Dit leidt, volgens het verslag in de PZC, tot een merkwaardige discussie. In de raadsvergadering van 13 maart maken de beide wethouders, zonder achtergronden te noemen, enkele mysterieuze opmerkingen over 'een ontvangen tip over een kandidaat’. Wethouder Van Hemert wil echter niet zeggen wat hij hiermee bedoelt. Verscheidene raadsleden raken hierdoor geïrriteerd. Wethouder Siereveld neemt het echter voor z’n collega op en zegt: ‘Als we afgaan op een tip, die wij hebben gehad, dan vloeit er vanavond bloed’. En Van Hemert: ‘Ik kan het op het moment niet zeggen. Maar ik dacht wel dat het moment zal komen’. Raadslid B.J. van Belzen voegt daarop Van Hemert toe: ‘U draait er altijd omheen’. Waarop raadslid Theune tot z’n collega Van Belzen zegt: ‘U moet niet proberen er achter te komen. Dat is in uw eigen belang’.
Tijdens het debat moet burgemeester Hack de geëmotioneerde raadsleden enkele keren tot rust manen. De gemeenteraad verlangt vervolgens dat de beide wethouders met bewijzen op tafel komen. Er ontstaat dan een zeer verwarde discussie. Raadslid Quist merkt op: ‘We hebben niet te maken met mensen, maar met een stelletje zwaaiende bezems’.
Na de stemming blijken op de heer Kroon 7 stemmen en op de heer Van der Does 4 stemmen te zijn uitgebracht. Hiermee vangt een langdurige periode aan met gemeentesecretaris Kroon als het gewaardeerde hoofd van de secretarie. De nieuwe secretaris treedt voor het eerst op in de raadsvergadering van 27 juni.
Tijdens de raadsvergadering van 15 mei vindt de installatie van de heer Kroon plaats. De burgemeester memoreert ‘het achterliggende jaar vol moeilijkheden en problemen’. Hij doet 'dan ook in volle ernst een beroep op de nieuwe secretaris om samen met ons allen die hier als gemeentebestuur aanwezig zijn een nieuwe periode in te luiden in constructieve, opbouwende zin’. Hij spreekt ‘woorden van dank aan de heer Van der Does, die al deze maanden op zo'n uitzonderlijk goede wijze het secretariaat heeft waargenomen’.
Kort hierop nemen twee ambtenaren ter secretarie hun ontslag: de heer F. Babijn is benoemd te Oostburg en de heer J. de Groote te Goes.
Ook dreigt er beroering te ontstaan in de SGP-fractie. Raadslid P.W. van Leerdam deelt mee dat hij in het vervolg de raadsvergaderingen als zelfstandig SGP-raadslid hoopt bij te wonen.
Maar in een schrijven kort daarop bericht hij dat hij ‘toch met Joh. van Belzen en J. Oreel gezamenlijk de SGP-fractie zal uitmaken’.
Ook voor raadslid Abr. de Nooyer is het een bijzonder jaar. Hij verliest in februari zijn echtgenote op de jonge leeftijd van 42 jaar.
Helaas moet van deze tijd vermeld worden dat de discussies in de gemeenteraad soms zeer beschamend zijn. Uit het notulenboek kan geconcludeerd worden dat sommige raadsleden ternauwernood een inbreng leveren. Weer anderen leveren voortdurend afbrekende kritiek.
Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Arnemuiden vormt in het najaar het optreden van raadslid M.E.V. Quist. Vele voorstellen van het college benadert dit raadslid op een negatieve wijze. In oktober dient hij een motie van wantrouwen in tegen de beide wethouders en een motie van afkeuring tegen de burgemeester. Urenlang vergadert de gemeenteraad daarover in besloten zitting. De moties worden met grote eenstemmigheid en verontwaardiging van de hand gewezen. In november krijgen de inwoners van Arnemuiden huis-aan-huis een communiqué van tien van de elf raadsleden in de brievenbus. Daarin nemen ze met verontwaardiging afstand van het optreden van raadslid Quist. Het leidt tot zeer emotionele discussies in de gemeenteraad. Het raadslid stelt zelfs voor het duel met burgemeester Hack 'uit te vechten met een pistool’. Later treedt de heer Quist op als vertegenwoordiger van de Boerenpartij in Arnemuiden.
Iets van geheel andere orde en van grotere historische betekenis is de aanstaande herdenking van het 400-jarig bestaan van Arnemuiden als stad. Op een vraag van raadslid B.J. van Belzen antwoordt de burgemeester dat op dit bijzondere feit te zijner tijd wordt teruggekomen.
In de gemeentebegroting voor 1974 zal een bedrag worden opgenomen om ‘het 400-jarig bestaan van Arnemuiden op luisterrijke wijze te herdenken’.
* * *
Op de 7e augustus wordt de gemeenteraad in een buitengewone raadsvergadering bijeen geroepen. Wethouder Jozias Siereveld is op het onverwachts overleden op de leeftijd van 68 jaar. Burgemeester Hack spreekt o.a. de volgende woorden ter nagedachtenis:
‘Een golf van ontroering en ontsteltenis ging zondagmorgen door de gemeente en ook ver buiten de grenzen der gemeente, toen bekend werd dat wethouder Siereveld om omstreeks 1 uur in de nacht van zaterdag op zondag zeer plotseling was overleden.
Vrijdag nog hebben we samen enkele problemen van de gemeente besproken. Hij is bijna 68 jaar geworden. Hij is als het ware in het harnas gestorven, nog voluit werkend in onze gemeenschap. Geheel onze gemeenschap rouwt. Vele jaren heeft hij voor de gemeente gegeven. Door zijn trouw en standvastigheid en gaafheid van karakter was het voor hem niet moeilijk vrienden te maken. Het was niet een man van veel woorden, maar zijn gegeven woord kwam hij na Hij had een groot gezin, dat hij in moeilijke crisisjaren bijna niet te eten kon geven. Praktisch zijn gehele leven heeft hij als visser gewerkt. Met grote dankbaarheid gewaagde hij van de welvaart en voorspoed in de visserij nu na de jaren van armoede. Bijna 48 jaar was hij bestuurslid van D.E.L. en Zevibel. Bijna 26 jaar was hij raadslid en wethouder. Zelf had ik het voorrecht 12 jaar met hem zitting te hebben in het college. Op 14 september 1971 besloot de raad hem tot eerste ereburger te benoemen in verband met zijn zilveren jubileum als raadslid en wethouder. Arnemuiden verliest in hem een grote zoon, waaraan wij allen veel dank verschuldigd zijn’.
Siereveld was ereburger van Arnemuiden, 48 jaar secretaris van de vissersvereniging ‘Draagt Elkanders Lasten’, 24 jaar bestuurslid van ‘Zevibel’ en zeer lange tijd bestuurslid van de kiesvereniging ‘Algemeen Belang’.
In de vacature van raadslid Siereveld treedt als lid van de gemeenteraad aan de heer P. Koppejan.
Als nieuwe wethouder wordt met meerderheid van stemmen gekozen het raadslid van de Partij van de Arbeid, de heer Jac. van Belzen. Vanaf nu zal deze rasechte Arnemuidenaar gedurende bijna 25 jaar met bekwaamheid en betrokkenheid het wethouderschap vervullen.
* * *
Naast wethouder Jozias Siereveld overlijden dit jaar nog andere bekende personen. Onder hen zijn:
15/1: Robbert van Belzen (90 jr); 26/1: Karel van de Gruiter (86 jr); 2/2: (de oud-wijkverpleegster) Adriana Paulina Anthonia van der Klooster (81 jr); 2/2: Maria Schroevers ev raadslid Abraham de Nooijer op de jonge leeftijd van 42 jaar; 22/2: Prina Marijs wv Johannis de Nooijer (80 jr); 17/3: Johannes van Belzen (51 jr); 6/4: Cornelis van de Gruiter (83 jr); 16/4: Catharina Kluyfhout van het hofje aan de Roelseweg 2 (80 jr); 21/4: de visser Lieven de Nooijer door een droevig ongeval op de ARM 4 (30 jr); 20/4: Jacob Caljauw (62 jr); 22/4: Pieternella Louisa Buys (90 jr); 28/5: de vroegere timmermansbaas Pieter Meertse (81 jr); 1/6: de vroegere taxichauffeur en garagehouder Cornelis de Jager (76 jr); 19/6: de oude smid van de Markt Johannes Louis Buys (83 jr), nog geen twee maanden na z’n zuster Pie; 3/7: Lieven Meulmeester (70 jr); 6/8: wethouder Jozias Siereveld (69 jr); 23/8: Neeltje de Nooijer ev Pieter Jobse (88 jr); 25/8: Adriana Meerman-Schroevers (88 jr); 14/9: op zee als visser omgekomen Job Theune (51 jr); 17/9: Lia van Belzen (7 jr); 21/9: Jacobus Meulmeester (81 jr); 22/10: Janna Meulmeester (81 jr); 24/10: bakker Jacobus Riemens (53 jr).
Opmerkelijk is het overlijden van de vroegere bakkersbaas Marinus de Jager uit de bakkerij en bakkerswinkel aan de Westdijkstraat. De Jager overlijdt op 10 september op 70-jarige leeftijd te Krabbendijke. Na zijn vertrek uit Arnemuiden werd hij als bakkersbaas opgevolgd door J. Riemens. Bakker Riemens verenigde zich later met de andere drie bakkers (K.J. Steketee, L. van Eenennaam en P.A. Minnaard) tot de Arnemuidse Bakkers Centrale. Nog geen twee maanden na de vroegere bakker De Jager overlijdt ook z’n opvolger bakker Riemens op 24 oktober.
Eveneens opmerkelijk is het overlijden binnen twee maanden van Pie en Wannes Buys, wonende in het huis naast de Hervormde kerk op de Markt. Nadat de oude smederij op de hoek van de Markt aan de kant was gedaan trokken de ongehuwde broers Jan, Piet en Johannes met hun zuster Pie zich terug in hun huis aan de Markt.
* * *
De woningbouw vordert nu in snel tempo. Het saneringsplan nadert zijn voltooiing en 90 woningen zijn in voorbereiding. ‘Dat is een bepaalde luxe, die we niet zo vaak hebben gekend’, aldus burgemeester A. Hack. De gemeenteraad noemt één van de laatste straten in ‘het Poldertje’ naar dokter M.L. van der Moer. Langzamerhand is ‘het Poldertje’ volgebouwd en moet uitgezien worden naar nieuwe bouwterreinen. Om deze reden vinden onderhandelingen plaats met pachters van bouwland direct ten noorden van de Singel. Dit leidt tot de aankoop van 0.20.00 ha van C. Cornelisse te Arnemuiden voor f 3.705; van 2.18.00 ha van Jac. Scheele te Arnemuiden voor f 63.279 en 3.24.00 ha van Professor T. Reddingius te Wilp voor f 84.769.
In september stelt de gemeenteraad een voorbereidingsbesluit vast voor het ontwerpbestemmingsplan ‘Arnemuiden-Noord’ (het latere Brakenburg I). Dit houdt de aankoop van 5½ hectare landbouwgrond in.
Ook het aanzien van het Tuindorp verandert aanzienlijk. Een 20-tal vooroorlogse woningwetwoningen wordt afgebroken door de firma Sturm en Dekker. De straten worden ruimer gemaakt. Eind van het jaar start de bouw van 24 woningwetwoningen.
Aan de sanering wordt dit jaar de laatste hand gelegd. Onteigening vindt plaats van de woningen Arnestraat (voorheen Schorretje) 4, 6 en 8, eigendom van de heer J.J. Crucq van het Schuttershof. Deze panden zijn nodig voor de uitvoering van het bestemmingsplan ‘Dorp’. Na moeizame onderhandelingen kunnen deze huisjes uiteindelijk in 1973 worden aangekocht voor f 13.000.
Raadslid Jac. van Belzen haalt hierbij een oude benaming van het aangrenzende terrein op. Hij vraagt of er al gebouwd mag worden op het perceel naast deze pandjes, aan de andere zijde van de Walstraat. De burgemeester antwoordt bevestigend. Waarop Van Belzen vraagt of er plannen bestaan om de zogenaamde ‘stiefselbak’ te saneren. Hij doelt hiermee op de plaats van de vroegere stijfselmakerij, gesticht door burgemeester C.J. Baars in 1836. Ook hier antwoordt de burgemeester bevestigend op.
In oktober al vindt aankoop plaats van de ‘stiefselbak’ aan de westzijde van de Walstraat, genummerd Zuidwal 1 en 3. De stijfselfabriek, nadien in gebruik als calicotweverij en ziekenzaal, werd destijds omgebouwd tot enkele woninkjes. De gemeente koopt het pandje Zuidwal 1 aan van de erven Labruyère te Souburg voor f 6.175 en het pandje Zuidwal 3 van M. Meerman te Arnemuiden voor f 17.570.
Ook het pand Zuidwal 32 van de weduwe G. van Horssen-Jasperse wordt aangekocht voor f 10.500.
* * *
Verscheidene openbare werken verbeteren dit jaar het aanzien van de gemeente. De Westdijkstraat wordt voor f 52.000 gereconstrueerd. Daardoor krijgt deze straat na de gedaanteverwisseling als gevolg van de afbraak van alle huizen aan de oostzijde weer een wat toonbaarder aanzien. Het talud van de eeuwenoude Westdijk wordt geëgaliseerd. Wel is deze straat bijna niet meer herkenbaar ten opzichte van enkele jaren terug. De sanering heeft het aanzicht van deze straat volledig veranderd.
Op de 15e juli is de officiële opening van het nieuwe instructiezwembad. Wel heeft de aanleg van het zwembad veel gekost. Ook dit jaar moet nog een financiële tegenvaller worden geïncasseerd van ƒ 48.000. Maar vele kinderen maken vanaf nu een dankbaar gebruik van het bad.
Het bungalowterrein aan de Oranjeplaat aan het Veerse Meer stroomt langzaamaan vol. A. Groenendijk te Arnemuiden en J.A.M. Buijsrogge te Goes krijgen van de gemeenteraad toestemming om voor gezamenlijke rekening een kampwinkel annex kantine en recreatiezaal in het bestemmingsplan Oranjeplaat te bouwen. Van de zeven middenstanders in Arnemuiden die aanvankelijk belangstelling toonden is alleen A. Groenendijk nog overgebleven.
* * *
De brandweer ondergaat een hele verbetering door de aanschaf van een nieuwe motorbrandspuit. Met enige trots poseert het brandweerkorps met burgemeester Hack voor de nieuwe aanwinst bij de brandweerkazerne aan het Schorretje.
Op initiatief van de P.v.d.A.-fractie besluit de gemeenteraad met 6 stemmen voor en 5 tegen voor het eerst in de geschiedenis van Arnemuiden om het sluitingsuur van de café's op 24.00 uur te stellen.
Wat steeds nog niet wil lukken is de aankoop van de puffabriek. Op advies van de gemeentelijke taxateur is eigenaar D. Verhoeve uit Veere een hoger bod gedaan van ƒ 65.000. Dit bod moet beschouwd worden als het hoogste dat de gemeente op de puffabriek zal uitbrengen.
Ook het jeugdprobleem lijkt onuitroeibaar. Opnieuw wordt er weer hevig geklaagd in de gemeenteraad over de vernielingen door de jeugd in de plantsoenen. Burgemeester Hack verklaart dat het college de aanleg van een verhard veld aan de Noordwal voor voetballen en rolschaatsen in studie heeft. Maar er is ook een chronisch gebrek aan politie. Arnemuiden is organiek een driemanspost, maar er zijn maar twee politiemensen die bovendien ook nog verplichtingen hebben buiten de gemeente.
Maar ook, en dan in veel positiever opzicht, komt Arnemuiden in het nieuws. Aan een bloedplasmacampagne neemt meer dan 12% van de bevolking spontaan deel. Van ruim 360 Arnemuidenaars wordt een halve liter bloed afgetapt.
Het voormalige veerhuis en de daarachter liggende 600 m2 grond wordt voor f 16.750 verkocht aan de heer J.A. Witte, die bovendien het bijbehorende dijktalud en de uitweg mag huren.
* * *
1972 is een goed jaar voor de Arnemuidse vissersvloot. De middencategorie kotters boekt goede resultaten dankzij een voorspoedige kabeljauwvisserij. De grote kotters hebben een uitstekend jaar door de zeer hoge prijzen van de platvis. De aanvoer van vis op de vismijn te Vlissingen vertoont een stijgende lijn. De aanvoer op de vismijn te Colijnsplaat daarentegen blijft dalen en levert de gemeente Kortgene jaarlijks een verlies op. Men hoopt dat het mogelijk zal zijn om de vismijn te Colijnsplaat, ‘beroemd om zijn uitstekende kwaliteit van de aanvoer en hoge prijzen’, zeker tot het moment van de afsluiting van de Oosterschelde te kunnen handhaven. De aanvoer bij de vismijn te Colijnsplaat is dit jaar 200.422 kilo garnalen (met een opbrengst van ƒ 921.838) en 531.326 kilo vis (met een opbrengst van ƒ 921.837). Bij de vismijn te Vlissingen wordt ruim 3 miljoen kilo vis aangevoerd. Dit levert f 7.9 miljoen op (was f 7.5 miljoen in 1971).
De vloot telt in 1972 16 motorkotters met een totaalvermogen van 5535 pk.
Dit jaar doet de Middelburger Han Reijnhout van zich spreken. Hij bouwt met minutieuze precisie de op de vroegere werf ‘De Hoop’ te Middelburg gebouwde hoogaars ARM 24, de ‘Jonge Bastiaan’ van 12 meter lang, na. Dit doet hij in opdracht van het Scheepvaartkundig museum te Antwerpen. Zijn detailinformatie krijgt hij van de 85 jaar oude visser Pieter Jobse (‘Dat is eigenlijk het brein van de hoogaars’). Jarenlang voer Jobse op deze hoogaars, die z'n vader Johannis Jobse in 1890 liet bouwen. Ook van andere oud-vissers krijgt Reijnhout waardevolle informatie. Zo verneemt hij dat vroeger vanaf sinterklaas tot eind februari de schuitjes in de haven lagen, vanaf ‘t Schorretje tot voorbij de molen. Alles wat los zat werd dan op de dijken langs de haven gelegd. Alles werd netjes afgeschuurd en opgepoetst, het schip ging opnieuw in de bruine teer en werd geschilderd. Het was soms zo koud dat men een kruik warm water in de teerbus zette om deze smeerbaar te houden. Later, toen verschillende vissers in Vlissingen gingen wonen, viste men ‘s winters gewoon door en werden de schuitjes rond Pinksteren opgeknapt. In de dertiger jaren, zo weet de oude visser Piet Jobse nog, zijn de laatste hoogaarzen met spriettuig verdwenen. Ze maakten plaats voor hoogaarzen met bezaanzeil gecombineerd met een motor.
Op 23 maart komen zo'n 50 vissers van Arnemuiden en Vlissingen in het verenigingsgebouw ‘De Arne’ in vergadering bijeen. Na toespraken van de visserijvoormannen Marien Siereveld (voorzitter van de vissersvereniging Draagt Elkanders Lasten) en Zevibel-voorzitter A.L.S. Lockefeer besluiten de vissers zich met de meeste klem te verzetten tegen de plannen van het provinciaal bestuur voor een centrale vissershaven in Breskens. De vissers voelen niets voor Breskens. Volgens Marien Siereveld zijn de Arnemuidse en Vlissingse vissers met hun tijd meegegaan en hebben ze thans de beschikking over een vloot modern toegeruste schepen. Hij noemt het in dit verband tekenend, dat de vernieuwing van de vloot in Breskens in geen verhouding staat tot wat door Arnemuiden en Vlissingen is gepresteerd. Hij wijst ook op de sterk verbeterde havenaccommodatie (met de nieuwe visafslag) te Vlissingen. Als er al van een centrale haven sprake moet zijn, dan kan dat alleen Vlissingen zijn.
Op 28 juni houdt de nieuwgebouwde en feestelijk versierde viskotter ‘Lenie Adriana’, de ARM 16 van schipper J. Meulmeester, de officiële proefvaart op de Westerschelde.
Dit vlaggenschip van de Arnemuidse vissersvloot is gebouwd op de werf van Maaskant te Stellendam. De Hervormde predikant ds. G. Post overhandigt de scheepsbijbel. De ARM 16 is een van de modernste en grootste kotters van de vloot. Het 29 meter lange schip is voorzien van de modernste apparatuur zoals radar, decca met plotinrichting, automatische piloot en een scherfijsmachine om zelf ijs te kunnen maken. In de koelruimte van het schip kan 60 à 70 ton vis worden opgeslagen.
De vissersvloot heeft dit jaar te kampen met droevige rampen.
In april gebeurt er een dodelijk ongeval aan boord van de ARM 4. De 30-jarige visser Lieven de Nooijer uit Middelburg wordt daarbij op slag gedood. Hij was bij de vismijn in Vlissingen bezig met het aanslaan van een visnet aan een zogenaamde roefel. Door een manoeuvre met het schip en met de roefel raakte hij bekneld tussen de roefel en een david.
Groot is de ontsteltenis en droefheid als op de 14e september de ARM 35, ‘De Vertrouwen’, van schipper Job Theune voor de haven van Stellendam vergaat. De 51-jarige schipper Theune, wonende Noordstraat 19, komt daarbij om het leven. De ARM 35 voer sinds een maand vanuit de Stellendamse haven. Vergezeld van de Arnemuidense kotters ARM 25 en ARM 46 wilde de ARM 35 naar zee gaan om de komende nacht op garnalen te vissen. Even buiten de haven kwam de ARM 35 in aanraking met het zandschip ‘Zijpe’, waarna het schip kapseisde.
* * *
De Hervormde gemeente beleeft onder ds. G. Post enerzijds tijden van grote toeloop tot de kerkdiensten en velerlei activiteiten, maar anderzijds ook zorgvolle tijden van toenemende spanningen.
De kerkbode vermeldt: ‘Het is buitengewoon dat in de afgelopen jaren de kerkgang niet is afgenomen, maar toegenomen. Het is jammer dat we niet meer ruimte hebben, want een erg volle kerk schrikt altijd nog mensen af. Blijft u echter rustig komen en er zal wel naar een oplossing gezocht worden'.
Vanwege de vele verenigingsactiviteiten worden plannen gemaakt voor de uitbreiding van het verenigingsgebouw. Een gedeelte van de pastorietuin zal hieraan worden opgeofferd.
De kerkenraad bestaat omstreeks deze tijd uit ds. G. Post, de ouderlingen K. van de Ketterij (scriba), L. van de Ketterij, B. Marijs, C. Meulmeester, L. Meulmeester en C.F. Moerland en de diakenen C. van Belzen, D. van Belzen, J. van Belzen en W. Geelhoed.
