1970
In het gemeentebestuur doet zich dit jaar een wijziging voor. De CHU-er P. Brasser uit Kleverskerke legt om gezondheidsredenen z'n raadslidmaatschap per 1 februari neer. Burgemeester Hack spreekt waarderende woorden tot de heer Brasser. Hij voelde zich steeds de vertegenwoordiger van de landbouw in de gemeenteraad. Brasser beantwoordt de toespraak van de burgemeester met een bewogen dankwoord, waarin hij de goede sfeer en de eensgezindheid van de Arnemuidse gemeenteraad noemt.
Sinds vele jaren was hij de organisator van vele folkloristische demonstraties in Zeeland. Met name voor de ringrijderij had hij grote verdiensten. Na vele jaren zelf actief de ringrijderij te hebben beoefend, richtte hij de Zeeuwse Ringrijders Vereniging op.
In de plaats van Brasser treedt als raadslid voor de CHU tot de gemeenteraad toe Abr. de Nooijer, wonende Noordstraat 38. De Nooyer doet al spoedig van zich spreken door, volgens het notulenboek, op te merken ‘dat hij gaarne een 2e kopje koffie gereserveerd zou zien’. De voorzitter zegt toe hier aandacht aan te zullen besteden.
In mei zijn er ook verkiezingen voor de gemeenteraad. Omdat de gemeente sinds 29 mei 1968 3000 inwoners telt, mag de raad voortaan 11 raadsleden inplaats van 7 tellen. Gekozen worden B.J. van Belzen (ARP), Jac. van Belzen (PvdA), Joh. van Belzen (SGP), C. Grootjans (PvdA), C. van Hemert (CHU), P.W. van Leerdam (SGP), Abr. de Nooyer (CHU), J. Oreel (SGP), M.E.V. Quist (CHU), Joz. Siereveld (Gemeentebelang) en J. Theune (Gemeentebelang). Nieuw treden aan de heren B.J. van Belzen, C. Grootjans, P.W. van Leerdam, M.E.V. Quist en J. Theune. Niet meer terug keert de bekende ARP-er K.J. Steketee, in Arnemuiden alom bekend als bakker, voorzitter van het schoolbestuur en ouderling van de Gereformeerde kerk.
Op de 27e augustus is de laatste zitting van de gemeenteraad in oude samenstelling. Burgemeester Hack blikt in zijn afscheidswoord terug op de afgelopen vier jaren: ‘Veel is tot stand gekomen: de uitvoering van het saneringsplan, de jachthaven, het bungalowterrein, de camping, het bejaardencentrum Te Mortiere, een nieuwe kleuterschool, het 6e lokaal van de Christelijke lagere school, een nieuwe Raiffeisenbank, een nieuw postkantoor en een nieuwe Gereformeerde kerk. Verder kwam de gemeente op 3000 inwoners. De nieuwe gemeenteraad telt voor het eerst 11 raadsleden. Het spijt ons allen dat de heer Steketee niet terugkeert na 12 jaar raadslidmaatschap. De stembus heeft echter het laatste woord. Hartelijk bedankt voor de zeer goede samenwerking’.
We komen de naam van raadslid Steketee in 1972 nog een keer tegen in de raadsnotulen. Het ARP-raadslid B.J. van Belzen memoreert dan dat hem gebleken is dat Steketee 33 jaar bestuurslid is van de Vereniging voor bijzonder lager onderwijs op gereformeerde grondslag.
Bij de installatie van de nieuwe gemeenteraad op de 1e september wijst de burgemeester op belangrijke zaken die de aandacht zullen vragen: de afronding van het saneringsplan, de voortzetting van de woningbouw, de aanleg van het zwembad, de afronding van het recreatieplan, het bouwrijp maken van het bestemmingsplan ‘het Poldertje’ en niet op de laatste plaats het creëren van een nieuw bestemmingsplan.
Bij de daarop volgende wethoudersverkiezingen worden de zittende wethouders C. van Hemert en Joz. Siereveld, elk met 7 van de 11 stemmen, opnieuw gekozen.
Op de gemeentesecretarie komen en gaan enkele ambtenaren. De 1e ambtenaar tevens waarnemend secretaris J. Verbree vertrekt. In zijn plaats wordt benoemd C.J. van der Does. Ook wordt de heer J. de Groote uit Oost Souburg aangesteld tot commies 1e klas. Hij gaat de afdeling Financiën, Onderwijs en Personeelszaken behartigen. Als typiste wordt aangetrokken mejuffrouw C. Jobse en als gemeentewerkman I. van Belzen.
Ook krijgt de gemeente een nieuwe opzichter. Als gevolg van de reorganisatie van de Centrale dienst gemeentewerken wordt een opzichter aangesteld die een gehele week te Arnemuiden werkzaam zal zijn voor de dagelijkse begeleiding van de openbare werken. De gemeenteraad pleit er met nadruk voor dat de heer Labruyère als opzichter kan blijven. Deze is inmiddels een bekende verschijning in Arnemuiden.
Dit jaar groeit het aantal inwoners met 17 tot 3036. Er worden 65 kinderen geboren en er vestigen zich 103 personen in de gemeente. Daarentegen overlijden 23 inwoners en vertrekken er 123. Van de in 1970 overledenen noemen we:
23/2 Joos Joosse ev Janna van de Gruiter (73 jr); 31/3 J. Dieleman (74 jr); 9/3 Grietje de Rijke wv Klaas de Ridder (95 jr); 21/3 Maatje Meulmeester wv Pieter de Nooijer (83 jr); 1/4 de oude kosteres van de Hervormde kerk Jacoba (Coba) Meerman wv L. van de Ketterij (79 jr); 7/4 Cornelis de Rijke ev Louwerina Blaasse (66 jr); 22/4 Clasina Marteijn ev Robbert van Belzen (88 jr); 29/5 Leunis de Rijke wv Maria Davidse (90 jr); ../6 door een ongeval, Adriaan de Ridder (70 jr); ./6 Aart de Ridder (70 jr); 26/6 Joos van Belzen wv Neeltje van Dalen (93 jr); 6/7 Maatje Schroevers wv Robbert de Nooijer (81 jr); 5/8 Theuntje van Belzen wv Joos de Nooijer (72 jr); 10/9 Joos Meulmeester (40 jr); 6/10 Clasina van Belzen wv Abraham Kusse (86 jr); ./10 Johannes Jacobus Becks als gevolg van een frontale botsing op de rijksweg bij Goes ev G. van Belzen (35 jr); 3/11 Pieternella Kodde wv Cornelis Klap (83 jr); 21/11 Jan Crucq ev Pieternella Francke (77 jr).
* * *
Het is een historische dag als het eeuwenoude klokkenspel weer in Arnemuiden terugkeert. Na vele omzwervingen wordt het weer in de toren aangebracht. Burgemeester Hack deelt de gemeenteraad op 28 januari mee dat personeelsleden van Eysbouts klokkengieterij te Asten op 9 februari zullen beginnen met de montage van het carillon in de toren. Op 21 februari zal het voor bespeling gereed zijn.
Op de 19e maart ‘dalen plotseling na 85 jaar stilte weer heldere carillonklanken over het oude stadje neer’. De eerste melodie, die de voor en rond de kerk verzamelde genodigden en andere belangstellenden te horen krijgen, is het Wilhelmus.
Daarna worden nog de liederen ‘In naam van Oranje’, ‘Wilt heden nu treden’ en ‘Gelukkig is het land’ ten gehore gebracht. De elf klokken blijken weer in goede staat te zijn gebracht. In een feestelijke bijeenkomst in het gemeentehuis gaat burgemeester A. Hack uitgebreid in op de ‘rijke en roemruchte geschiedenis van Arnemuiden’. Volgens de burgemeester is het carillon, samen met dat van Zierikzee en Haastrecht, het oudste van ons land. De klokken zijn in langdurige bruikleen genomen. Kopen is niet mogelijk omdat ‘de klokken een onschatbaar hoge waarde hebben; dat kunnen we nooit betalen’, aldus de burgemeester.
Nadat het oude klokkenspel is aangebracht, merkt raadslid Steketee op dat het erg zacht klinkt. Volgens de burgemeester komt dat door de oudste klokken die een zachte toon hebben.
Eveneens van historische betekenis is dat de gemeente in juni de fraaie, eeuwenoude windkorenmolen ‘Nooitgedacht’ aankoopt van de heer C. Meulenberg uit Meppel voor een bedrag van f 10.000. Burgemeester A. Hack zegt hierover tot de gemeenteraad: ‘Wij zouden het op prijs stellen als de uit 1736 daterende molen, een prachtig element in het dorpsbeeld, voor het dorp behouden blijft, een fraai monument bewaard voor het nageslacht’.
* * *
Het gaat goed met de Arnemuidse middenstand. De winkeliers aan de Westdijkstraat moeten als gevolg van de sanering wijken. Ze zoeken volop naar nieuwe mogelijkheden om hun bedrijven voort te zetten.
In het kader van het saneringsplan wordt de winkel en werkplaats van fietsenmaker/elektriciën Jac. (Ko) Marteijn aan de Westdijkstraat 24 onteigend.
Het winkelpand Westdijkstraat 46 van Joos de Nooyer kan worden aangekocht. Begonnen wordt met de bouw van het nieuwe winkelpand van de firma P. Janse-Siereveld. Ook de bestaande winkel van Janse gaat tegen de grond vanwege de sanering. Winkelier P. Janse koopt een perceel bouwgrond aan de Nieuwstraat voor woonhuis naast z’n in aanbouw zijnde winkel. Halverwege januari wordt de eerste paal geslagen voor het fraaie Meubelhuis Joosse op het kruispunt Langstraat/Burgemeester Langebeekestraat/Schuttershof/Nieuwlandseweg. In de loop van het jaar wordt er druk gebouwd aan de nieuwe woninginrichtingzaak van de heer W. Joosse.
Op 16 april wordt ook de bloemenwinkel ‘De Lelie’ van de familie M. van Belzen aan de Langstraat 85 geopend.
* * *
Het saneringsplan is dit jaar in volle gang.
In de Nieuwstraat, waar onlangs drie woningen werden gesloopt, staan nog drie woningen op de slopershamer te wachten. Intussen zijn in deze straat al vier nieuwe woningen bewoond. Ook in de Lionstraat wordt druk gesloopt. Er zijn inmiddels vier nieuwe woningen verrezen en twee met de grond gelijk gemaakt aan de overzijde, zodat de straat kan worden verbreed en de bochten kunnen worden aangepast aan het toegenomen verkeer.
In het Tuindorp, waar 10 woningen afgebroken zijn, verrijzen 12 nieuwe woningen, waarvan er voor het einde van het jaar 6 gereed en bewoond zijn. Met de andere huizen wordt binnenkort een begin gemaakt.
Ook wordt het pand Nieuwstraat 52 aangekocht van J.J. Marijs, wonend aan de Herengracht te Middelburg. Ook het oude visserswoninkje Westdijkstraat 6 wordt van de oude C. van de Ketterij aangekocht voor f 13.050. Het pand Lionstraat 14 kan uiteindelijk ook worden aangekocht van J.J. Crucq, Schuttershof 26. Aangekocht worden ook de panden Westdijkstraat 3 van de oude havenmeester H. Boone, Lionstraat 27 van de gezusters De Ridder en Nieuwstraat 37 van L. Buys-Dingemanse.
Door J. Lourense uit Middelburg wordt een 7-tal te saneren woningen gesloopt voor f 6.000. In augustus worden opnieuw 24 panden in het saneringsplan gesloopt.
Een rechtsgeding wordt aangespannen om via onteigening de eigendom te verkrijgen van de panden Nieuwstraat 16, Westdijkstraat 20 en Lionstraat 14. Ook het pand Westdijkstraat 18 van A. Klaasse kan niet gemakkelijk worden verworven. Klaasse gaat niet akkoord met de taxatieprijs. Ook hiervoor start een onteigeningszaak. Uiteindelijk kan met Klaasse een akkoord worden bereikt over de schadevergoeding.
Maar het is niet alléén sanering wat de klok slaat in 1970. De gemeente krijgt er tien woningwetwoningen bij. Vier daarvan komen in de Nieuwstraat en zes in de Ooststraat. De Woningbouwvereniging geeft opdracht voor de bouw van deze woningen.
In de gemeenteraad komt ter sprake wat er moet gebeuren als ‘het Poldertje’ is volgebouwd. Er is nu nog plaats voor ongeveer 70 woningen. Burgemeester Hack laat voor het eerst horen dat ‘dan over de spoorlijn gebouwd zal worden’.
* * *
Enkele openbare werken komen dit jaar tot stand. Er moet een rioolwaterpersleiding vanuit Vlissingen worden aangelegd. Dit vergt een aanzienlijke investering voor de gemeente.
Voorbereidingen worden getroffen voor de bouw van een instructiezwembad aan de Koningin Julianalaan. Het zal een prefabricated zwembad worden. Deze plannen komen in de plaats van een plan om een gewoon zwembad te bouwen. Dat zou veel te duur uitvallen. Heide Mij. krijgt opdracht een plan te maken voor een zwembad zoals dat ook in de gemeente Kapelle is uitgevoerd. In het najaar kan worden begonnen met de bouw van het instructiebad.
In het recreatieplan Oranjeplaat is het bouwrijp maken van de gronden voor het bungalowterrein dit jaar in volle gang. 54 bungalows zullen daar worden gebouwd, waarvan 31 aan het water. Het totaal aantal aanmeldingen voor de aan het water gelegen woningen is nu al 38.
Met de sluiting van de puffabriek wil het niet erg vlotten. Op 19 mei komt het bezwaarschrift van de firma Verhoeve en Kasse te Veere tegen het besluit van het gemeentebestuur tot sluiting voor de Raad van State. Met de directie van het bedrijf zijn enkele besprekingen gevoerd om de puffabriek te laten voldoen aan de wettelijke eisen voor stankoverlast en beveiliging. In het bezwaarschrift zegt de firma ‘dat het bedrijf in 1957 is opgericht met medeweten van burgemeester en wethouders omdat door de uitvoering van de Deltawerken het drogen en verwerken van garnalen als taak van het bedrijf was weggevallen’. In augustus krijgt de gemeenteraad de uitspraak van de Raad van State te horen. De puffabriek moet ingaande 14 augustus worden gesloten en ter effectuering van deze sluiting zal op 18 augustus een aantal machines moeten worden verzegeld. Na de sluiting zal het afval van de garnalenpellerijen via containers weggehaald worden door de bedrijven zelf.
Het ophalen van schillen en groenteafval is inmiddels overgegaan van J. Lourense uit Middelburg, die dit zeer vele jaren deed, naar C. Koster, wonende Schoolstraat 19.
* * *
Op 20 januari wordt de nieuwe Coöperatieve Raiffeisenbank aan de Dokstraat officieel geopend. Het nieuwe bankgebouw staat nabij de plaats van de vroegere vuilnisbelt van Arnemuiden. Burgemeester Hack merkt op dat ‘dit eerste bankgebouw in Arnemuiden een belangrijke aanwinst voor onze gehele gemeenschap is’. Tot nu toe hield de Raiffeisenbank zitting in het pand op de hoek Molenweg/Burgemeester Lantsheerweg, de vroegere ambtswoning van burgemeester Horninge en thans eigendom van W. Geelhoed. De sfeer was hier zeer gemoedelijk, maar het was geen voorziening naar de eisen des tijds. Voorzitter C.A. Polderdijk herinnert in zijn openingswoord er aan dat de omzet in 1923, het jaar van oprichting, f 1.800 bedroeg. In 1957, bij de opening van het bankgebouw te Nieuw- en Sint Joosland, bedroeg deze f 4 miljoen. En thans heeft de bank een omzet van f 40 miljoen. Ter gelegenheid van de opening van het nieuwe bankgebouw schenkt het bestuur een vorstelijke gift als bijdrage in de kosten van het carillon dat binnenkort zal worden geplaatst. Verder schenkt de bank een biljart voor de sociëteitzaal in het bejaardencentrum Te Mortiere.
Intussen is ook nabij Arnemuiden op de 13e juni het vliegveld Midden-Zeeland geopend. Met een groene lichtkogel uit een pistool geeft de Commissaris van de Koningin, mr. J. van Aartsen, het nieuwe vliegveld aan het Veerse Meer voor het luchtverkeer vrij. In de exploitatiekosten van het vliegveld verleent de gemeenteraad een financiële bijdrage.
Een grote verbetering is het als in juli een zestal lichtmasten wordt geplaatst vanaf de spoorbrug tot bij de ingang van de gemeente.
* * *
De bedrijfsresultaten in de garnalenvisserij zijn dit jaar ten opzichte van 1969 aanzienlijk verbeterd. In 1969 bedroeg de opbrengst 12,8 miljoen gulden, in 1970 16,6 miljoen. Deze stijging is een gevolg van een hogere gemiddelde aanvoerprijs. Per vaartuig bedraagt de brutobesomming ƒ 167.500. Het netto-overschot bedraagt ƒ 16.000; in 1969 was dat ƒ 5.200.
De aanvoer van tong en schol is dit jaar groot. Bij de vismijnen te Vlissingen en Colijnsplaat wordt meer dan 2 miljoen kilo aangevoerd; de opbrengst hiervan is bijna ƒ 3,3 miljoen. De aanvoer van garnalen loopt terug en is dit jaar 947.000 kilo.
De Arnemuidse vissersvloot telt dit jaar 20 schepen met een totaalvermogen van 5475 pk.
Op de 18e juli is de vloot weer een nieuw schip rijker. Op de werf van Maaskant te Bruinisse wordt de ARM 23, de ‘Geertruide’, overgedragen aan de gebroeders H. en B. Marijs. De ARM 23 is van hetzelfde type als de VLI 27 en de ARM 15, die enkele maanden geleden door de firma Maaskant werden afgeleverd. Het schip heeft een lengte van 26 meter en een breedte van 6,6 meter.
* * *
Op 1 april overlijdt de voormalige oude kosteres van de Hervormde kerk, Jacoba van de Ketterij-Meerman ('Coba’), op de gezegende leeftijd van 79 jaar. Zij heeft de kerk, zoals uit de rouwadvertentie blijkt, 'vele jaren met toewijding en liefde mogen verzorgen’.
Op zondagavond 8 maart neemt ds. G.S. Oegema afscheid van de Gereformeerde kerk. De tekst van de afscheidprediking is gekozen uit Ezechiël 37 vers 10. Op 22 maart zal hij intrede doen in zijn nieuwe gemeente De Wilp. De 63-jarige ds. Oegema diende de Gereformeerde kerk van Arnemuiden vanaf 20 januari 1963. De Wilp was zijn laatste gemeente. Daarna heeft hij als emeritus tot 1980, het jaar waarin hij overleed, in enkele gemeenten hulpdiensten verricht.
De in 1933 te Arnemuiden (als zoon van de welbekende postbode Izak van Belzen) geboren ds. Th.P. van Belzen doet dit jaar intrede in de Gereformeerde kerk van Hoogeveen.
De eveneens te Arnemuiden geboren predikant ds. P. Schoonenboom gaat op 8 maart met emeritaat wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Ds. Schoonenboom werd op 23 juli 1904 geboren als zoon van de schoenmaker P.C. Schoonenboom. Hij was een paar jaar werkzaam in de schoenmakerij van z’n vader, doorliep de vierjarige handelsschool te Middelburg en bezocht daarna het stedelijk gymnasium te Middelburg. Daarna studeerde hij theologie aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Ds. Schoonenboom diende de Hervormde gemeenten van Giessen en Rijswijk, Opwierde, Solwerd en Appingedam.
De nieuwe predikant van de Hervormde gemeente onderneemt allerlei initiatieven om ook het inwendige van het kerkgebouw te restaureren. De gammele voorlezerbocht wordt weggenomen en de kapotte vloer hersteld. Het mooie koorhek wordt helemaal opgeknapt en weer geplaatst. Hij schrijft in de kerkbode:
‘Ik vermoed dat dit oude koorhek een deel is uit de oude kruiskerk. Het is van eikenhout evenals de preekstoel en de luifeltjes boven de burgemeesters- en wethoudersbocht en de kerkvoogdenbocht. Het klankbord van de preekstoel eveneens. Dat dit alles wordt opgeknapt, betekent persé niet dat het interieur van de kerk wordt aangetast! Dat moet zo blijven!’.
Hij neemt de kerkvoogden mee naar kerkgebouwen te Den Haag en Hoorn om daar prachtige gebruikte eikenhouten banken te kopen. De eeuwenoude preekstoel wordt ontdaan van de vernis- en verflagen en er komt prachtig eikenhout tevoorschijn. Ook het orgelfront wordt door de schilders opgeknapt. Tegen de buitenmuur van het kerkgebouw worden enkele oude grafzerken, afkomstig van de kerkvloer, geplaatst. Uit de kerkbode blijkt dat ds. Post het zeer betreurt dat alle zerken onder een betonlaag zijn verdwenen. Ook komt de nieuwe galerij dit jaar gereed. De nieuwe balustrade van de galerij is echter een doorn in het oog van de predikant. Hij rust dan ook niet voordat de kerkvoogdij dit ook vindt en gezamenlijk wordt bezien hoe deze balustrade vervangen kan worden door eikenhout.
De uitbreiding met zo’n honderd zitplaatsen door de nieuwe galerij betekent een grote verbetering. Bijna elke zondag stonden de looppaden vol met stoelen wat veel ongerief veroorzaakte. Toch zit het kerkgebouw op zondagen ook daarna nog afgeladen vol. Ook velen van buiten Arnemuiden bezoeken de kerkdiensten waarin ds. G. Post voorgaat.
