1991

De gemeenteraad begint 1991 met droevig nieuws.
Op zaterdag 5 januari is op de leeftijd van 63 jaar zeer onverwachts aan een hartstilstand overleden het SGP-raadslid Pieter Wilhelm van Leerdam. Al geruime tijd was Van Leerdam hartpatiënt. Sinds 1970 had de overledene onafgebroken zitting in de gemeenteraad, waarvan gedurende de periode september 1982 tot januari 1985 als wethouder. Burgemeester Visser spreekt ter nagedachtenis o.a.: ‘Op zijn geheel eigen wijze gaf hij blijk van zijn betrokkenheid bij het besturen van de gemeente. Zijn uitgangspunt was dat de overheid Gods Dienares is. Hij sprak dikwijls waarschuwende of vermanende woorden. Ook de zakelijke kant had z’n warme belangstelling. Na het overlijden van z’n vrouw vorig jaar maart zagen we zijn levensvreugde verdwijnen en z'n krachten verder afnemen’.
In de ontstane vacature neemt de heer P.J. Bos zitting in de gemeenteraad.

Nog op een geheel andere wijze is treurig nieuws te melden uit de gemeenteraad. Wethouder M.A. Stoffels verzoekt in januari met onmiddellijke ingang ontslag als wethouder. Hij doet dit uit onvrede met de besluitvorming over de overeenkomst tussen Oranjeplaat BV en de gemeente. De gemeenteraad neemt met gemengde gevoelens kennis van het besluit van de heer Stoffels. De achterliggende tijd was niet fraai en kwamen er ‘ordinaire ruzies’ voor. Burgemeester Visser dankt de heer Stoffels voor de prettige en constructieve samenwerking binnen het college en de gemeenteraad. In de vacature van wethouder wordt CDA-raadslid W. Bezemer gekozen.

In augustus moet nogmaals melding gemaakt worden van het overlijden van een oud-raadslid en wethouder. De heer Joos Theune, wonende Schuttershof 34, is op 10 augustus op 70-jarige leeftijd plotseling overleden.

Op het gemeentehuis komt er een nieuwe chef financiën/2e loco-secretaris in de persoon van de heer C. van Beveren. Hij is de opvolger van de heer C. van den Berge.

Bij de verkiezing voor Provinciale Staten vinden er in Arnemuiden opmerkelijke verschuivingen plaats: CDA, PvdA en VVD verliezen respectievelijk 100, 122, en 41 stemmen, terwijl SGP, D66 en RPF respectievelijk 55, 65 en 93 stemmen winnen.

* * *

Er overlijden dit jaar vele inwoners. Onder hen bevinden zich oude vertrouwden, maar ook zeer bekenden die de Arnemuidse samenleving kleur gaven toen ze nog in het volle leven stonden. Van hen noemen we:

5/1 (oud-raadslid/wethouder) Pieter Wilhelm van Leerdam; 31/1 Gerard van Belzen wv Maatje Poortvliet (77 jr); 2/2 Blaas van Belzen ev Grietje Schroevers (73 jr); 3/2 (oud-gemeentewerkman en grafdelver) Jan Theune ev Elisabeth Schroevers (80 jr); 4/2 Jannetje Meerman wv Dingenis van Belzen (79 jr); 26/2 Jacoba Johanna van de Ketterij ev Ben van de Dries (28 jr); 2/4 Blaas van Belzen ev Tannetje Wondergem (78 jr); 11/4 Jan van Belzen ev Tannetje de Nooijer (82 jr); Grietje van de Ketterij ev Gillis de Nooijer (67 jr); 5/6 Jacob van Belzen ev Cornelia de Nooijer (84 jr); ./6 Catharina Boone ev de vroegere schildersbaas Dellebeke (76 jr); 10/8 (oud-gemeenteraadslid en wethouder) Joos Theune ev Cornelia Schroevers (70 jr); 15/8 Cornelis Baas ev Jannie Reijnhodt (42 jr); 29/9 Maria van de Gruiter ev Marinus Siereveld (89 jr); 20/10 Jacobus (Ko) Marteyn ev Maria Crucq (74 jr); 21/10 Wilhelmina Maria Verkamman ev Lieven van Dalen (30 jr); 7/11 de vroegere winkelierster Johanna Catharina (Jo) Kousemaker wv Jan Hendrik Willem Knolle (75 jr); 25/11 (oud-ouderling) Blaas Ventevogel ev Cornelia Schroevers (81 jr); 11/12 Willem Cornelis Goverse wv Janna Cornelia Poppe (88 jr); 24/12 Jan Hoek ev Grietje Marijs (72 jr); 26/12 Frans Schroevers ev Pieternella Johanna Poortvliet (59 jr).

* * *

Enkele gebeurtenissen staan dit jaar in het teken van het behoud van het historisch en cultureel erfgoed van Arnemuiden.

Een hartverwarmende blijk van gemeenschapszin is de onder de Arnemuidse bevolking gehouden inzamelingactie voor de restauratie van het ruim 400 jaar oude carillon. De actie heeft zijn doel bereikt. Het Comité ‘Vrienden van het carillon’, bestaande uit G. den Hartog (voorzitter), W. Joosse (secretaris), J. Meulmeester, P. Nieuwenhuijzen, J. Theune en G. Visser-van Lente, heeft voldoende middelen verzameld om de restauratie te kunnen uitvoeren. Aan particuliere giften is ontvangen het hoge bedrag van f 29.129,86. Voor de resterende gelden heeft de provincie subsidie toegezegd.
De gemeenteraad besluit daarop ook een krediet beschikbaar te stellen voor de restauratie van het carillon ten bedrage van ƒ 32.000. De raad brengt hulde aan het comité. Ook het provinciaal bestuur blijft niet achter en stelt f 4.000 subsidie beschikbaar (het voorstel aan Provinciale Staten vermeldt: ‘De ‘klokken van Arnemuiden’ zijn zo’n begrip en zelfs landelijk zo populair dat ze tot de Zeeuwse cultuurschat gerekend moeten worden’).

De situatie in de toren is dan ook allertreurigst. De magneten en bevestigingsbeugels zijn verroest en de draadspanning en bedrading versleten. Het torenuurwerk is aan een volledige restauratie toe. En het bandspeelwerk van het carillon vertoont zoveel mankementen dat algehele revisie noodzakelijk is.

Alleen de Jezusklok doet het nog. Het verschil tussen een begrafenis en koninginnedag is niet meer te horen. ‘De klok is op sterven na dood’, aldus klokkenist Jo Theune tegen de PZC.
De klokkengieterij Eijsbouts uit het Brabantse Asten restaureert het klokkenspel. De restauratie van het eb- en vloeduurwerk hoeft echter niet meer te gebeuren. De 80-jarige H. Hoitsma uit Middelburg hoort van de deplorabele toestand van de getijdenklok. In 1955 was hij het ook die deze klok redde van de ondergang. Samen met klokkenist J. Theune is hij een middag bezig in de toren. Hoitsma heeft het mechaniek dat hij destijds zelf ontworpen heeft, opnieuw heringesteld. De klok geeft daarna de maanstanden en de getijden weer nauwkeurig aan. Het geld dat de gemeente hiermee uitspaart, wordt besteed aan een informatiebord over de klokken en uurwerken dat aan de voet van de toren wordt geplaatst.
Op zaterdag 13 april worden de gerestaureerde klokken officieel in gebruik genomen en wordt het informatiebord over de klokken onthuld.

Ook bij de straatnaamgeving houdt de gemeenteraad rekening met de vermaarde historie van Arnemuiden. Op advies van de Werkgroep bevordering museumbezoek besluit de gemeenteraad:

• de naam van het eerste gedeelte van de Burgemeester Lantsheerweg, dus ten zuiden van de spoorwegovergang, te handhaven;
• het weggedeelte van de Burgemeester Lantsheerweg, lopend vanaf de Doeleweg tot de spoorlijn, te wijzigen in ‘Zoutketenweg’, want vroeger leidde die weg naar de aldaar gelegen zoutketen;
• het weggedeelte Burgemeester Lantsheerweg vanaf de Doeleweg (bij de gemeentewerkplaats) tot aan de Derringmoerweg te wijzigen in ‘Derringmoerweg’, omdat dit gedeelte vloeiend overgaat in de huidige Derringmoerweg;
• het weggedeelte van de Derringmoerweg, lopend vanaf de kruising met de huidige Burgemeester Lantsheerweg tot de oude Kleverskerkseweg, alsmede het weggedeelte van de Oude Kleverskerkseweg tot de Dorpsstraat van Kleverskerke te wijzigen in ‘Oude Kleverskerkseweg’.

Vermeldenswaard is dat in juli de ARM 17 van schipper L. Meulmeester een scheepskanon uit 1650 opvist. Het is destijds gegoten door de Amsterdamse gieter Assuerus Koster. Het is opgevist 35 mijl noordwest uit de kust van Westkapelle, ten noorden van de Noordhinderbank. Het drie meter lange kanon weegt 2150 kilo; er werden kogels van 24 pond mee afgeschoten.

Een blijk van het ontwakend historisch besef is ook de restauratie van een kaart van Amemuiden uit de 16e eeuw. Deze kaart werd door oud-gemeentesecretaris J. Kroon ontdekt in de kelder van het gemeentehuis. Dankzij directeur M. Vader sponsort de RABO-bank van Arnemuiden de restauratie. ‘De kaart heeft in de jaren zestig nog dienst gedaan, toen de gemeente in aanmerking wilde komen voor een extra uitkering uit het gemeentefonds vanwege de regeling voor beschermde stads- en dorpsgezichten’, vertelt de heer Kroon bij de overhandiging.

* * *

In stormachtig tempo verrijst de nieuwbouw. Het bestemmingsplan Brakenburg III, de nieuwste uitbreidingswijk, wordt vastgesteld. Het plan biedt ruimte voor de bouw van 250 woningen voor de eerste 10 jaar. De gemeenteraad stelt een krediet beschikbaar voor het bouwrijp maken van de 1e fase van dit plan. Deze omvat de aanleg van de Akkerlaan als ontsluitingsweg en het bouwrijp maken van de grond aan de Tarweakker en de Klaverakker. Er wordt een krediet van f 71.700 beschikbaar gesteld voor een indicatief bodemonderzoek in het bestemmingsplan Brakenburg III en de sloop van de voormalige boerderij ‘Brakenburg’ van de pachter L. Dieleman. Van de heer Van Huffel uit België, van wie destijds ook de hofstede ‘Brakenburg’ is gekocht, koopt de gemeente een strook grond van 2230 m2 aan voor de aanleg van een ontsluitingsweg tussen de Korenbloemlaan en de Doeleweg.

Er ontstaan dit jaar plannen voor de vestiging van een winkelcentrum met appartementen in het hart van de oude stadskern, op de hoek Langstraat/Markt/Marktstraat/Zuidwal.

* * *

Dit jaar gaat ook een lang gekoesterde wens van het gemeentebestuur in vervulling. Voor de bouw en inrichting van een nieuwe brandweerkazerne stelt de raad een krediet beschikbaar van f 500.000.

Ook vindt de inrichting plaats van het woonwagencentrum met 3 woonwagenstandplaatsen aan de Steigerweg. De gemeente stelt hiervoor 1700 m2 grond beschikbaar. Vanwege de ligging naast de nieuwe begraafplaats wordt een geluidswal aangelegd. De gemeente levert hiervoor kosteloos de benodigde grond.

Ook komt een fors bedrag (f 26.500) beschikbaar voor de beveiliging van het onlangs zo ingrijpend verbouwde gemeentehuis. Helaas gaat het niet goed met het verenigingsgebouw. Het bestuur van ‘De Arne’ verzoekt het gemeentebestuur het verenigingsgebouw per 1 januari 1992 over te nemen. De reden is het afnemend aantal leden. De gemeenteraad besluit daarop tot aankoop van ‘De Arne’ tegen de boekwaarde van f 178.500. De raadsleden dringen echter wel aan om het verenigingsgebouw snel te privatiseren.

De gemeenteraad gaat in meerderheid een overeenkomst aan met Recreatie Oranjeplaat BV betreffende het zogenaamde 48 ha-gebied aan de Muidenweg.

Vermeldenswaard is het eerste transport van hulpgoederen vanuit Arnemuiden naar het Roemeense dorp Teius. Acht Arnemuidenaars gaan op expeditie naar Roemenië.

* * *

In maart brengt de Vaste Kamercommissie voor de Visserij een bezoek aan Zeeland. In de vismijn van Vlissingen voeren de kamerleden een gesprek over de problemen en wensen van de kottervisserij.

De garnalenvisserij is dit jaar erg wisselvallig. In het eerste halfjaar zijn er geringere vangsten, maar een zeer hoge prijs. Prijzen per kilo garnalen van ver boven de ƒ 20 zijn eerder regel dan uitzondering. Door de geringe vangst, maar vooral ook door de lage prijs in het najaar, kan er niet van een goed garnalenseizoen worden gesproken. De resultaten zijn beduidend minder dan in 1990.
Bij de Zeeuwse vismijnen worden 1.709.000 kg garnalen aangevoerd met een waarde van bijna ƒ 10 miljoen. In 1990 was dit 385.000 kg minder, maar de waarde was toen ruim ƒ 4 miljoen meer.
Voor de platvisvisserij zijn de resultaten een stuk beter. De grotere kotters bezoeken bijna allemaal noordelijker gelegen visgronden. Volgens het, over het wel en wee van de vissersvloot goed geïnformeerde raadslid C. Marijs tijdens de algemene beschouwingen ‘vissen de Arnemuidse kotters op de breedte tegen de Atlantische Oceaan aan’.
Veelal verkopen de vissers de vangst in noordelijker gelegen visafslagen. Dit betekent een aanzienlijk verlies voor de Zeeuwse vismijnen.

* * *

Op 13 maart overlijdt te Wijk en Aalburg op 81-jarige leeftijd de oud-predikant van de Hervormde gemeente van Arnemuiden ds. H.K. van Wingerden. Geboren op 17 april 1909 diende hij achtereenvolgens de gemeenten van Melissant (1936), Arnemuiden (1940), ‘s Grevelduin-Capelle (1942), Delft (1946), Kockengen (1949), Harderwijk (1955), Zoetermeer (1962) en Gameren (1968). Op 1 mei 1974 ging hij met emeritaat en diende als emerituspredikant nog vijf gemeenten. Een enkele keer preekte ds. Van Wingerden nog in de Hervormde kerk van Arnemuiden.

Op 10 januari neemt de gewaardeerde en trouwe koster C. van de Ketterij afscheid in verband met het bereiken van de 70-jarige leeftijd. Cor van de Ketterij volgde vele jaren geleden z’n moeder, de oude kosteres Coba van de Ketterij, op. Wat behoorde de eerwaardige ‘Coba’, wonend in het hoekhuisje Zuidwal/Schorretje, vroeger bij het Arnemuidse bedehuis.
De nieuwe koster is J. van Belzen.
Tijdens de afscheidsavond van koster Van de Ketterij wordt ook aandacht besteed aan het 25-jarig jubileum van de organisten van de Hervormde gemeente H. Meulmeester en A. de Nooijer.
In de kerkenraad hebben zitting de ouderlingen J. van Belzen, L. van Belzen, M. van Belzen, C.J. Blok, K. van de Ketterij, P. Poortvliet, J. de Ridder en B. Siereveld en de diakenen L. van Dalen, Joz. Meerman, M. de Rijke en R. Schroevers.

Ook de Gereformeerde kerk krijgt dit jaar een nieuwe predikant. Op 6 januari doet ds. J. Bakker intrede. Hij zal de gemeente dienen tot 1 juni 1996.

In de loop van dit jaar neemt ds. W. Verhoeks, predikant van de Gereformeerde Gemeente in Nederland, een beroep aan naar Ederveen. De bij zijn Arnemuidse gemeente zeer geliefde predikant was hier vanaf 1983. Op de 20e oktober neemt ds. Verhoeks afscheid met de tekstwoorden uit Handelingen 20 : 32. Enkele jaren hierna is hij overleden.

1990

Bij Koninklijk Besluit van 7 november vorig jaar is burgemeester M.M. Markusse per 16 december 1989 benoemd tot burgemeester van IJsselmuiden. De gemeenteraad stelt een vertrouwenscommissie in om de vervulling van de vacature te bespreken met de Commissaris van de Koningin.

Pas in juni wordt de 44-jarige drs. H. Visser uit Wezep benoemd tot burgemeester. De heer Visser was medeoprichter van de RPF. Namens deze partij had hij zitting in de gemeenteraad van Oldebroek. Als leraar wiskunde was hij verbonden aan een scholengemeenschap te Zwolle. Op de 16e juni vindt z’n installatie plaats. In zijn welkomstwoord steekt loco-burgemeester Jac. Van Belzen de loftrompet uit over het voorzieningenpeil in Arnemuiden: we hebben een gezonde middenstand, uitstekende sportvoorzieningen, goede recreatievoorzieningen zoals de jachthaven, het bungalowterrein, de watersportcamping en een surfcentrum, een verwarmd openluchtbad, goede tot uitstekende schoolgebouwen, een eigen politiebureau, goede trein- en busverbindingen, een ontsluiting op rijksweg A 58, een bruisend verenigingsleven en ‘de vissersvloot behoort tot de modernste van Europa en daar zijn we trots op’.
Gemeentesecretaris K. van Poppel geeft z’n mening met een kwinkslag: ‘Wij hebben zes maanden prettig gewerkt met loco-burgemeester Van Belzen en eerlijk gezegd zaten we, met alle respect voor Visser, niet op een nieuwe burgemeester te wachten’.

* * *

In het voorjaar zijn er verkiezingen voor de gemeenteraad. De uitslagen zijn (tussen haakjes zijn de uitslagen van 1986 vermeld): CDA 652 (697), SGP 635 (526), PvdA 731 (495), RPF 434 (409) en VVD 185 (279) stemmen. Opvallend is de winst voor de Partij van de Arbeid en de Staatkundig Gereformeerden.

Voor de nieuwe zittingsperiode worden gekozen Jac. van Belzen (PvdA), W. Bezemer (CDA), J.P.G. van de Kamer (VVD), C. van de Ketterij (RPF), P.W. van Leerdam (SGP), C. Marijs (SGP), B.J. de Reu (PvdA), B. de Ridder (CDA), J.J. Siereveld (RPF), M.A. Stoffels (CDA) en W.A. Verschoor (VVD).
Nieuwkomers zijn de heren Van de Kamer, Van de Ketterij en Verschoor. Afscheid nemen de raadsleden B.J. van Belzen en B. Siereveld. Van Belzen had in totaal 15 jaar zitting in de gemeenteraad, van 1970-1974 en van 1978-1982 voor de ARP en van 1982-1990 voor de RPF.

Bij de wethoudersverkiezingen worden 7 van de 11 stemmen uitgebracht op Jac. van Belzen en M.A. Stoffels.

Op 26 april neemt de heer G. den Hartog afscheid als districtopzichter wegens het bereiken van de VUT-gerechtigde leeftijd. Ongeveer 10 jaar was hij te Arnemuiden werkzaam. Hij blijft echter als opzichter van de woningbouwvereniging in dienst. Zijn opvolger is de heer C.A.C. Reijerse uit Heinkenszand.

Bij de overledenen dit jaar noemen we mevrouw P. van der Moer-Jobse, de sympathieke echtgenote van de voormalige dokter M.L. van der Moer. Zij is op 58-jarige leeftijd te Vlissingen overleden.

Ook vele andere bekenden overlijden dit jaar:

27/2 Klaas Grootjans (63 jr); 3/3 J. Oosterling (63 jr); 9/3 J. van Belzen (62 jr); 11/3 Joos van Belzen (56 jr); 26/3 Maatje van Leerdam-van Belzen (56 jr); 19/4 Laurens Meerman (80 jr); 9/5 Maatje Siereveld wv J. de Nooijer (71 jr); 27/5 Maatje Vader wv Jan Louis Joosse (77 jr); 2/6 Cornelis Goedhart (83 jr); 2/6 Joost Schoolmeester (66 jr); 28/6 Janna Poppe ev Willem Goverse (86 jr); 16/7 Jacob Meulmeester ev Jacoba van de Ketterij (45 jr); 30/7 Jacob Poortvliet (79 jr); 9/8 Geertruida Clasina Kusse wv W. J. Coppoolse (78 jr); 8/8 Grietje Bronke wv Joos van Belzen (84 jr); 19/8 Robbert van Belzen (81 jr); 22/9 Christina van Belzen wv Marinus Schroevers (80 jr); 26/10 Grietje van Belzen ev Abraham Theune, nadat zij 71 jaar met haar man in het huwelijk verbonden mocht zijn (90 jr); 26/10 Job Schroevers (77 jr); 31/10 Geertje Siereveld wv Lieven Meulmeester (83 jr); 2/11 Neeltje Ventevogel wv Blaas Meulmeester (83 jr).

* * *

De woningbouw verloopt thans in een zeer snel tempo. Het bestemmingsplan Brakenburg II (West) is dit jaar volgebouwd. Er zijn 183 woningen verrezen: 47 woningwetwoningen, 102 premiekoopwoningen en 34 vrije sectorwoningen.

In de loop van 1988 werd al begonnen met de bouw in Brakenburg II (Oost). Daar zijn intussen 42 woningen gereed: 15 premiekoopwoningen en 27 vrije sectorwoningen.
Voor de realisering van het nieuwste uitbreidingsplan Brakenburg III koopt het gemeentebestuur de boerderij aan van mevrouw P. Dijke-Klap en de pachter C. Baas voor f 925.000.
Op een strookje grond van circa 2300 m2 na is nu alle voor Brakenburg benodigde grond aangekocht. De gemeenteraad geeft de straten in dit plan de namen: Akkerlaan, Klaverakker, Tarweakker, Maisakker, Gerstakker en Vlasakker.

De gemeenteraad stelt dit jaar een bestemmingsplan vast voor de vestiging van een woonwagencentrum, naast de nieuw aangelegde begraafplaats. Tegen het plan dient niemand een bezwaarschrift in. Ruim 1700 m2 grond is nodig voor de verwezenlijking van drie woonwagenstandplaatsen op een gedeelte van het speelterrein aan de Steigerweg.

Stichting van een woonzorgcentrum in ‘Te Mortiere’ blijkt geen haalbare zaak te zijn. Thans worden de mogelijkheden van een zogenaamd ‘wozoco’ op een andere plaats bezien. In het bestuur van de hiervoor gevormde Stichting nemen zitting de heren H.J. Balk (huisvesting), W.G.A. van Geloven (bestuurlijk/organisatorisch), J. Kroon (financieel) en M. Weststrate (1e lijnszorg en thuiszorg). Wethouder Jac. van Belzen treedt op als voorzitter. De gemeenteraad spreekt uit aan de realisering van een woonzorgcentrum grote waarde toe te kennen.

* * *

In 1988 werd op initiatief van burgemeester en wethouders een projectgroep ingesteld met als opdracht een dorpsplan op te stellen. In januari komt de projectgroep met een analyse van de probleempunten. In deze analyse wordt ook een aantal objecten van culturele en historische waarde genoemd zoals:

• restauratie carillon en eb/vloedklok;
• restauratie van de korenmolen;
• conservering van de scheepshelling;
• herinrichting van het havenplein;
• verplaatsing museum naar centrale locatie;
• visserijhistorie ruim belichten.

Op grond van de analyse komt de projectgroep in oktober met een dorpsplan. Enkele aanbevelingen zijn vermeldenswaard:

• verbetering verkeerscirculatie;
• verbetering kruising Nieuwlandseweg/Schuttershof;
• vernieuwing kleedaccommodatie zwembad;
• verbetering woonomgeving 't Dorp en ‘t Poldertje;
• verbetering en uitbreiding gymnastieklokaal;
• verbetering en uitbreiding brandweerkazerne;
• realisering woonzorgfunctie voor de ouderen;
• concentratie van nieuwe winkelvoorzieningen;
• restauratie eb- en vloedklok en carillon;
• herbestemming stationsgebouw;
• restauratie molen.

Aparte vermelding verdient de aanbeveling in het dorpsplan over het ‘behoud van historische/karakteristieke elementen’. Dit betreft o.a. ‘de nog aanwezige karakteristieke elementen in de bebouwing en het stratenpatroon alsmede versterking van historische punten als Havenplein met scheepshelling’.

* * *

Kredieten worden dit jaar uitgetrokken voor het opknappen van het gymnastieklokaal van f 108.000 en het renoveren van het kleedgebouw bij het zwembad van f 276.000.

In het najaar blijkt dat het in de toren een desolate toestand is. De eb- en vloedklok functioneert niet meer. Het slagmechanisme voor de grote klokken is kapot en het carillon is buiten werking. Voor het behoud van dit historisch erfgoed zal een inzamelactie onder de bevolking worden gehouden. Uit een offerte van de firma Eysbouts te Asten blijkt dat voor de restauratie van de eb- en vloedklok een bedrag nodig is van f 30.000. Raadslid C. Marijs vertolkt de gevoelens van de historieminnende oud- Arnemuidenaars door te zeggen dat ‘het een erezaak voor de gemeente moet zijn het klokkenbestand zo spoedig mogelijk te restaureren’.

Nog een ander historisch object staat dit jaar in de aandacht. In april komt bericht van de Nederlandse Spoorwegen dat het stationsgebouw niet langer bemand zal worden. De N.S. is voornemens het 120 jaar oude gebouw te slopen als zich geen acceptabele huurder aandient. De gemeenteraad wil dit karakteristieke gebouw voor Arnemuiden behouden en besluit het station van de N.S. te huren. Het blijkt mogelijk om het gebouw tegelijk door te verhuren aan het schildersbedrijf R. Nieuwenhuyzen te Arnemuiden. De gemeenteraad is verheugd dat dit historisch waardevolle pand voor de gemeente behouden kan blijven.

Van historische waarde is ook de verschijning dit jaar van het boek ‘Vissers verhalen over hun leven in de delta’ van Kees Slager en Paul de Schipper. Het is een waardevol boek waarin zeer veel interessante gegevens over de geschiedenis van de vissers en de vissersvloot van voor de Tweede Wereldoorlog worden vastgelegd.
Nòg een boekwerkje over aspecten van de Arnemuidse historie verschijnt omstreeks deze tijd: ‘100 jaar Christelijk onderwijs in Arnemuiden’. De schrijver J. Meulmeester geeft hierin niet alleen een historische schets vanaf de eerste pogingen om een Christelijke school te Arnemuiden te stichten. Maar ook worden vele herinneringen en anekdotes verhaald.

Dit jaar slaat de iepziekte toe in Arnemuiden. Circa 350 bomen moeten worden gerooid, vooral in het Singelgebied. Brabers Groenvoorziening krijgt opdracht om een plan te maken voor de herbeplanting.

Uit de algemene beschouwingen bij de begrotingsbehandeling laten we nog enkele geluiden horen: ‘in 1990 werd het drieluik gymnastiekzaal-zwembad-brandweergarage afgerond’ (PvdA); ‘het is een gemiste kans om het pandje naast het oudheidkundig museum niet aan te kopen’ (RPF); ‘de visserij boekte in 1990 sterk wisselende resultaten. Het merendeel van de vloot moet het verder van Vlissingen zoeken, zelfs bij Helgoland, de Duitse Bocht en Dwars van Denemarken. De vangsten worden veelal in andere havens gemijnd, wat voor de vismijn te Vlissingen geen goede zaak is’ (SGP).

* * *

Voor de Arnemuidse vissers zijn de resultaten dit jaar minder dan in 1989. De visserij op rond- en platvis geeft tegenvallende opbrengsten. Vooral de scholvangsten zijn matig. Ter compensatie trekken nogal wat kotters voor langere of kortere duur de Noord in. Voor de Zeeuwse vismijnen betekent dit een behoorlijk verlies. In november wordt bovendien een tongverbod ingesteld, omdat de toegestane hoeveelheid tong door Nederland is volgevist. Dit leidt tot grote ontstemming bij de Zeeuwse kottervissers.
De garnalenvangsten vallen dit jaar erg tegen. Bijna de helft van die van 1989. Bij de vismijn te Colijnsplaat worden slechts 877.900 kg garnalen aangevoerd (dit was in 1989 1.723.490 kg). De vismijn te Breskens geeft eenzelfde beeld te zien. Maar door de aanmerkelijk hogere gemiddelde prijs valt de opbrengst toch nog alleszins mee. De opbrengsten te Colijnsplaat bedragen ƒ 9.342.290 (tegen ƒ 11.851.690 in 1989). Een gemiddelde prijs van ƒ 18,74 per kilo over een geheel jaar gerekend is in het verleden nog nooit voorgekomen.

De Zeeuwse visserijvereniging ZEVIBEL laat ook dit jaar weer een protest horen tegen een nieuwe rijksmaatregel, die de garnalenvissers treft. Degenen, die meer dan 70% van hun besomming met de aanvoer van garnalen hebben behaald, krijgen nu ook maar een maximale ontheffing tot 200 zeedagen.

* * *

In maart krijgt de Hervormde predikant ds. L.W.C. Ruijgrok een beroep van de Hervormde gemeente van Middelharnis. Na nog maar net vier jaar de gemeente gediend te hebben neemt ds. Ruijgrok dit beroep aan. Op 2e Pinksterdag 4 juni neemt hij afscheid. Consulent wordt ds. H. van Ostende uit Nieuw- en Sint Joosland. Het pastoraal werk blijft de heer A. Hey verzorgen.

Beroepen worden uitgebracht op de predikanten W.C. Hovius te Katwijk aan Zee en M. Goudriaan te Apeldoorn.
Groot is de blijdschap in de gemeente als op zondagmorgen 7 oktober bekend wordt gemaakt dat ds. Goudriaan het beroep heeft aangenomen. Op 1e Kerstdag 25 december doet de nieuwe predikant intrede in de Hervormde gemeente met de tekstwoorden Johannis 1 vers 8. In de morgendienst wordt ds. Goudriaan bevestigd door ds. J.R. Volk uit Katwijk met de woorden uit 2 Korinthe 4 vers 6.

Op 1 juni neemt de Hervormde gemeente het nieuwe kerkorgel in gebruik. Het orgel is gebouwd door de firma Van Vulpen uit Utrecht en heeft 21 stemmen, waarvan 10 op het hoofdwerk. Uitgangspunt bij de keuze van dit orgel was het nieuwe orgel van de Hervormde gemeente van Kootwijkerbroek. De totale kosten van het nieuwe kerkorgel bedragen bijna een half miljoen gulden. De bouw van het orgel vond plaats onder toezicht van de orgelcommissie, waarin als adviseurs zitting hadden Klaas Bolt en Rudi van Straten. Klaas Bolt kan de ingebruikname niet meer meemaken; hij is op 11 april overleden. Rudi van Straten bespeelt het orgel bij de ingebruikname. Tijdens deze bijeenkomst in de kerk, waarin ds. Ruijgrok de leiding heeft, wordt het orgel officieel overgedragen.

1992

Dit jaar staan enkele grote ontwikkelingen centraal in Arnemuiden: de vestiging van een winkelcentrum aan de Markt, de realisering van een woonzorgcentrum en een groeiende belangstelling voor de Arnemuidse historie. Maar op de achtergrond zijn er de onheilspellende berichten over een mogelijke opheffing van de gemeente.

In de gemeenteraad bedanken de raadsleden W.A. Verschoor (VVD) wegens drukke werkzaamheden, M.A. Stoffels (CDA) wegens verhuizing naar Veere en ir. J.P.G. van de Kamer (PvdA). In hun plaats treden aan mevrouw A. D'Huy-Den Engelsen, de heer J.J. van Rotten en de heer C. Grootjans. Met mevrouw D'Huy treedt voor het eerst in de geschiedenis van Arnemuiden een vrouwelijk raadslid op in het gemeentebestuur. Zij is ook de enige vrouw die ooit in het Arnemuidse stadsbestuur zitting had.

Op 15 november overlijdt de oud-burgemeester van Arnemuiden Johannes van den Bos op de leeftijd van 77 jaar. Hij stond in de periode 1952/1954 te Arnemuiden. Daarna was hij burgemeester van Sint Annaland en lid van Gedeputeerde Staten van Zeeland. Door zijn voorzitterschap van de visserijvereniging Zevibel gedurende een lange periode bleef de band met Arnemuiden bestaan.

In 1992 overlijden de volgende inwoners:

11/1 Geertruida Schuit ev Lieven Meulmeester (82 jr); 25/1 Pieter Leenhouts ev Neeltje de Meulmeester (75 jr); 11/2 Frouwke Meijer wv Hugo Bliek (85 jr); 11/2 Jannetje van Belzen wv Johannis Cornelis van Beek (71 jr); 11/2 Marinus Johannes Dijke (89 jr); 23/2 Jacomina de Nooijer wv Gerard de Hamer (71 jr); 10/3 Marinus Schroevers ev Theuntje Ventevogel (73 jr); 29/3 J.P. de Ridder ev C.R. Manni (75 jr); 30/3 de vroegere klompenmaker Adriaan Willem de Klerk ev E. Meertse (79 jr); 1/4 Abraham Theune wv Grietje van Belzen (91 jr); 14/4 Buis Dijke ev C. Marijs (47 jr); 25/4 Cornelis Wondergem wv Elisabeth Siereveld (80 jr); 28/4 Lieven Marijs ev Geertje van Belzen (71 jr); 4/5 Maatje Vogel ev Blaas van de Ketterij (81 jr); 6/5 Aart Marteijn ev Maatje Louwerse (64 jr); 16/5 Johanna Maljers (23 jr); 10/6 Catharina Geertje de Rijke wv Blaas de Nooijer (84 jr); 20/6 Johanna Pieternella van Belzen ev J. van de Ketterij (86 jr); 25/6 Cornelis van Belzen wv Adriana de Ridder (75 jr); 15/7 J. van Belzen wv M. van de Ketterij (80 jr); 2/8 Jan van Belzen wv G. de Nooijer (76 jr); 5/8 Maatje Mulder wv Dingenis van Belzen (86 jr); 6/8 Suzanna van Belzen ev Willem de Nooijer (81 jr); 12/8 Jacobus van Belzen ev Janna Schets (86 jr); 16/8 Cornelia Schroevers wv Blaas Ventevogel (83 jr); 17/8 Cornelis Blaasse ev Crina de Nooijer (59 jr); 18/8 (de vroegere slager) Pieter Jacobus Kousemaker ev Leuntje Schroevers (81 jr); 8/9 Adriana de Nooijer wv Lieven van Belzen (91 jr); 28/9 Elizabeth van de Gruiter (68 jr); 19/10 P. de Jonge wv J. Allaart (97 jr); 24/10 Jacoba Maria de Ridder wv Joos Schroevers (77 jr); 2/1I L.W. Blaas ev M. van Belzen (47 jr); 15/11 W. van Belzen ev J. Marijs (84 jr); 25/11 Aart Marteijn ev Tannetje Marijs (57 jr).

* * *

Allereerst de ontwikkeling van het winkelcentrum. In januari besluit het gemeentebestuur een sloopvergunning af te geven voor een aantal panden op de hoek Langstraat/Markt/Marktstraat. Weldra vangen de sloopwerkzaamheden aan en ontstaat er een afschuwelijk gat op de historische ‘Oostdijk’, waarop Arnemuiden in 1438 gesticht is.
De gemeenteraad toont zich zeer verheugd over de herinrichtingsplannen voor de Markt/Langstraat. In mei is er een inspraakavond voor bewoners en bedrijven in de omgeving van de Marktstraat. Vrijwel alle bedrijven, maar ook de meeste bewoners zien de plannen wel zitten, mits het parkeren en het voorkomen van overlast goed geregeld wordt.
Het RBOI stelt een rapport op over de vestigingsmogelijkheden van een supermarkt op de hoek Markt/Langstraat. Daaruit blijkt dat er voldoende omzet voor een aanbod in de foodsector is voor 2 supermarkten en 4 speciaalzaken. Daarna krijgt het omvangrijke plan spoedig vastere vormen. De architect besteedt veel aandacht aan het esthetisch aanzien van de bouwmassa.

Dan valt het historische besluit in de gemeenteraad dat medewerking verleend wordt aan de realisering van een winkel/wooncentrum op de hoek Langstraat/Marktstraat/Zuidwal. In het ‘Groentje’ aan de Zuidwal zullen 7 parkeerplaatsen aangelegd worden. Tevens wordt besloten toestemming te geven voor de uitbreiding van de supermarkt Nieuwstraat 22.
Raadslid C. Marijs laat zich als een van de weinigen sceptisch uit over het plan. Hij is van mening dat het college veel te optimistisch is over de economische haalbaarheid en vreest dat de kleine middenstand in de verdrukking zal komen.

De gemeenteraad maakt van de gelegenheid gebruik om een krediet van f 430.000 beschikbaar te stellen voor de herinrichting van de Markt, Langstraat en Marktstraat. Het provinciaal bestuur geeft een bijdrage van f 100.000 uit de knelpuntenpot. Maar ook de projectontwikkelaar voor het winkelcentrum blijft niet achter. Hij draagt f 89.000 bij.
Wel wordt duidelijk afgesproken dat, mocht het winkelcentrum onverhoopt niet doorgaan, het herinrichtingsplan zal worden herzien. In oktober is de herinrichting van de Markt gereed. Er zijn parkeerplaatsen aangelegd en de bestrating is vernieuwd.

* * *

Maar ook de plannen van de Stichting woonzorgcentrum Arnemuiden voor de realisering van een woonzorgcentrum worden steeds concreter. Het zogenaamde ‘wozoco-project’ blijkt technisch en financieel haalbaar te zijn. Na een lange voorbereidingstijd presenteert de Stichting Woonzorgcentrum Arnemuiden een plan voor de totstandkoming van een woonzorgcentrum. Het dienstencentrum Te Mortiere zal verbouwd worden tot zorgcentrum. Van daaruit zal gecoördineerd zorg worden verleend in samenwerking met verpleeghuis ‘Der Boede’ en bejaardenoord ‘Rustenburg’. De verbouw van Te Mortiere zal een bedrag vergen van f 806.500.
De gemeenteraad is verheugd over de plannen en complimenteert het college en de Stichting, maar ook haar voorzitter wethouder Jac. van Belzen. In optimistische stemming rekent de gemeenteraad er op dat het woonzorgcentrum in 1993 kan worden gerealiseerd.

* * *

Ook is er omstreeks deze tijd een ontwakend historisch besef in Arnemuiden te bespeuren. Dit historisch besef sluimerde weliswaar ook steeds in de voorgeslachten. Uit de Kroniek van Arnemuiden vanaf 1695 blijkt dat dit gevoel steeds bij een bepaalde laag van de Arnemuidse bevolking leefde. Op herdenkingsdagen en bij bijzondere omstandigheden kwam dit weer naar boven. Gedurende de laatste 200 jaar zijn er steeds weer inwoners die op de bres stonden als het de historische belangen van Arnemuiden gold. We noemen o.a. de stadssecretaris Casper Visser, de beide burgemeesters C.D. en C.J. Baars, schoolmeester P. Kwekkenboom, Adriaan Joosse, Abraham Buys, Toon de Kam, Jan de Klerk, Gerard de Nooyer. Maar ook vele anderen hadden immer grote belangstelling voor wat uit de historie bekend is, voor de zaken die door het voorgeslacht overgeleverd werden, voor volksverhalen en dergelijke. Hier moet nadrukkelijk ook Gerard de Nooyer genoemd worden die vele jaren lang foto’s en prentbriefkaarten van Arnemuiden verzamelde en deze in een viertal boekwerken het licht deed zien.

Dit historisch besef kreeg een impuls door de oprichting van het oudheidkundig museum. Ook de Werkgroep bevordering museumbezoek, opgericht door de echtgenote van de burgemeester, mevrouw Visser-Van Lente, stimuleerde dit. Het is omstreeks deze tijd dat deze werkgroep omgevormd wordt tot een Werkgroep Historisch Onderzoek Arnemuiden. Mensen van het eerste uur zijn G. den Hartog, M.P. de Ridder, L. van Belzen en P.J. Bos.

Het is ook in 1992 dat de oud-Arnemuidenaar J. Adriaanse het eerste deel van zijn Kroniek van Arnemuiden, over de jaren 1870 tot 1948, het licht doet zien. Al vele jaren hield hij zich bezig met de bestudering van de geschiedenis van Arnemuiden, archiefonderzoek en de verzameling van historische gegevens. Zeer vele (oud)Arnemuidenaars blijken belangstelling te hebben voor de Kroniek. Bij de officiële overhandiging van het eerste exemplaar aan de burgemeester kondigt de auteur aan dat binnen afzienbare tijd het tweede deel van de Kroniek van Arnemuiden, over de jaren 1795 tot 1870, zal verschijnen.

Nòg een publicatie over de Arnemuidse geschiedenis verschijnt. Mevrouw Willeke Nab publiceert haar scriptie over Arnemuidse vissersvrouwen tussen 1870 en 1940.

Maar ook andere zaken kunnen genoemd worden. In april vraagt de Werkgroep bevordering museumbezoek Arnemuiden een vitrinekast te mogen plaatsen in de raadszaal. Deze kast dient voor het tentoonstellen van voorwerpen van historische waarde ten behoeve van de rondleidingen van groepen op woensdagmiddagen. De gemeenteraad stelt hiervoor een krediet beschikbaar van f 3.500.

Helaas blijkt dit historisch besef niet bij iedereen te leven. Zo wordt dit jaar, tot grote verontwaardiging van menig historieliefhebber, een gedeelte van de eeuwenoude Oostdijk, op de hoek Marktstraat/Langstraat, omgewoeld door de sloopmachine zonder stil te staan bij het verrichten van archeologisch bodemonderzoek. Raadslid C. Marijs merkt tijdens de raadsvergadering van 27 april op dat ‘bij het slopen van de panden in de Langstraat palissaden van historische waarde zijn vernietigd’. Wijzend op de historische betekenis hiervan pleit hij ervoor om, als bij toekomstige graafwerkzaamheden dergelijke opgravingen worden gedaan, een archeoloog in te schakelen.
Wethouder Van Belzen zegt toe ‘dit te bespreken met de projectontwikkelaar, met dien verstande dat de voortgang van het project niet belemmerd mag worden. Als er iets van waarde gevonden wordt, dan zullen in ieder geval foto’s worden gemaakt’.

Bij de algemene beschouwingen pleit de fractie van de RPF ervoor de herinrichting van het havenplateau te combineren met het inrichten van een museum op het terrein van de scheepswerf. Deze fractie dringt er op aan overleg met de eigenaar C. Meerman te blijven onderhouden.

Vermeldenswaard is ook het verzoek van de heer J. Kodde uit Biggekerke om de weg, gelegen op de dijk tussen de Veerseweg en de Oostweg, een naam te geven. Nabij deze dijk is de melkveehouderij en bedrijfswoning van de familie Kodde in aanbouw. De dijk heeft nog geen (officiële) naam en heeft thans alleen maar een puinverharding. Omdat de dijk aansluit op de bestaande Oostweg en bovendijks is gelegen lijkt het logisch deze eveneens de naam ‘Oostweg’ te geven. Maar raadslid J.J. Siereveld geeft blijk van historisch besef en stelt voor de bovendijks gelegen weg de naam ‘Blikkendijk’ te geven. De gemeenteraad neemt zijn voorstel volmondig over.

* * *

Maar op de achtergrond pakken zich donkere wolken van een dreigende herindeling en opheffing van Arnemuiden samen. Raadslid B.J. de Reu stelt voor ‘zelf de discussie op gang te brengen naar aanleiding van de diverse reacties van gemeenten inzake de motie over de gemeentelijke herindeling’. Het college stelt echter voor eerst de beleidsnotitie van het provinciaal bestuur af te wachten.

* * *

Kredieten worden dit jaar verleend voor een bushalteplatform aan de Nieuwlandseweg, even voor de afslag naar de Clasinastraat, maar ook voor de vervanging van het meubilair en het aanbrengen van een geluidsinstallatie in de raadszaal van het gemeentehuis.

Een dringende wens van de gemeenteraad gaat in vervulling met het maken van een schetsplan voor een beveiligde spoorwegovergang aan de Singel. Hiervoor stelt de raad f 15.000 beschikbaar.
Enkele andere wensen van de raadsfracties zijn de vestiging van een postkantoor in het stationsgebouw en de renovatie van het Oude Gat.

Er heerst in mei ongenoegen en irritatie bij de raadsleden over het optreden van raadslid M.A. Stoffels. Alle raadsleden distantiëren zich van een perspublicatie van 6 mei, waarin de heer Stoffels zich nogal denigrerend uitlaat over zijn collega-raadsleden en z’n collega-wethouder Jac. van Belzen. Kort hierna bedankt de heer Stoffels als raadslid wegens zijn verhuizing naar Veere.

* * *

Voor de Arnemuidse vissers is het een redelijk jaar. Weliswaar is het voor de garnalenvisserij geen topjaar, maar toch zijn de resultaten beter dan vorig jaar. Gedurende het eerste halfjaar zijn de prijzen laag in verhouding tot de vangst. De aanvoer van garnalen bij de Zeeuwse vismijnen is ruim 2 miljoen kilo met een waarde van ƒ 13 miljoen. Vergeleken met vorig jaar zijn er ruim 400.000 kg meer garnalen gevangen, terwijl de opbrengst ruim ƒ 3 miljoen hoger ligt. Voor de platvisvisserij zijn de vangsten en prijzen voor de tong en schol redelijk.

* * *

De Hervormde gemeente wordt thans gediend door ds. M. Goudriaan. De kerkenraad bestaat verder uit de ouderlingen L. van Belzen, M. van Belzen, W. van Belzen, K. van de Ketterij, R.J. Okker, P. Poortvliet, J. de Ridder en R. Schroevers en de diakenen L. van Dalen, B. Driece, P. Janse, Joz. Meerman en M. de Rijke.

H. Wondergem, van 1956 tot 1966 diaken en vanaf 1966 tot op heden ouderling bij de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, krijgt dit jaar door burgemeester H. Visser een koninklijke onderscheiding opgespeld.