1991
De gemeenteraad begint 1991 met droevig nieuws.
Op zaterdag 5 januari is op de leeftijd van 63 jaar zeer onverwachts aan een hartstilstand overleden het SGP-raadslid Pieter Wilhelm van Leerdam. Al geruime tijd was Van Leerdam hartpatiënt. Sinds 1970 had de overledene onafgebroken zitting in de gemeenteraad, waarvan gedurende de periode september 1982 tot januari 1985 als wethouder. Burgemeester Visser spreekt ter nagedachtenis o.a.: ‘Op zijn geheel eigen wijze gaf hij blijk van zijn betrokkenheid bij het besturen van de gemeente. Zijn uitgangspunt was dat de overheid Gods Dienares is. Hij sprak dikwijls waarschuwende of vermanende woorden. Ook de zakelijke kant had z’n warme belangstelling. Na het overlijden van z’n vrouw vorig jaar maart zagen we zijn levensvreugde verdwijnen en z'n krachten verder afnemen’.
In de ontstane vacature neemt de heer P.J. Bos zitting in de gemeenteraad.
Nog op een geheel andere wijze is treurig nieuws te melden uit de gemeenteraad. Wethouder M.A. Stoffels verzoekt in januari met onmiddellijke ingang ontslag als wethouder. Hij doet dit uit onvrede met de besluitvorming over de overeenkomst tussen Oranjeplaat BV en de gemeente. De gemeenteraad neemt met gemengde gevoelens kennis van het besluit van de heer Stoffels. De achterliggende tijd was niet fraai en kwamen er ‘ordinaire ruzies’ voor. Burgemeester Visser dankt de heer Stoffels voor de prettige en constructieve samenwerking binnen het college en de gemeenteraad. In de vacature van wethouder wordt CDA-raadslid W. Bezemer gekozen.
In augustus moet nogmaals melding gemaakt worden van het overlijden van een oud-raadslid en wethouder. De heer Joos Theune, wonende Schuttershof 34, is op 10 augustus op 70-jarige leeftijd plotseling overleden.
Op het gemeentehuis komt er een nieuwe chef financiën/2e loco-secretaris in de persoon van de heer C. van Beveren. Hij is de opvolger van de heer C. van den Berge.
Bij de verkiezing voor Provinciale Staten vinden er in Arnemuiden opmerkelijke verschuivingen plaats: CDA, PvdA en VVD verliezen respectievelijk 100, 122, en 41 stemmen, terwijl SGP, D66 en RPF respectievelijk 55, 65 en 93 stemmen winnen.
* * *
Er overlijden dit jaar vele inwoners. Onder hen bevinden zich oude vertrouwden, maar ook zeer bekenden die de Arnemuidse samenleving kleur gaven toen ze nog in het volle leven stonden. Van hen noemen we:
5/1 (oud-raadslid/wethouder) Pieter Wilhelm van Leerdam; 31/1 Gerard van Belzen wv Maatje Poortvliet (77 jr); 2/2 Blaas van Belzen ev Grietje Schroevers (73 jr); 3/2 (oud-gemeentewerkman en grafdelver) Jan Theune ev Elisabeth Schroevers (80 jr); 4/2 Jannetje Meerman wv Dingenis van Belzen (79 jr); 26/2 Jacoba Johanna van de Ketterij ev Ben van de Dries (28 jr); 2/4 Blaas van Belzen ev Tannetje Wondergem (78 jr); 11/4 Jan van Belzen ev Tannetje de Nooijer (82 jr); Grietje van de Ketterij ev Gillis de Nooijer (67 jr); 5/6 Jacob van Belzen ev Cornelia de Nooijer (84 jr); ./6 Catharina Boone ev de vroegere schildersbaas Dellebeke (76 jr); 10/8 (oud-gemeenteraadslid en wethouder) Joos Theune ev Cornelia Schroevers (70 jr); 15/8 Cornelis Baas ev Jannie Reijnhodt (42 jr); 29/9 Maria van de Gruiter ev Marinus Siereveld (89 jr); 20/10 Jacobus (Ko) Marteyn ev Maria Crucq (74 jr); 21/10 Wilhelmina Maria Verkamman ev Lieven van Dalen (30 jr); 7/11 de vroegere winkelierster Johanna Catharina (Jo) Kousemaker wv Jan Hendrik Willem Knolle (75 jr); 25/11 (oud-ouderling) Blaas Ventevogel ev Cornelia Schroevers (81 jr); 11/12 Willem Cornelis Goverse wv Janna Cornelia Poppe (88 jr); 24/12 Jan Hoek ev Grietje Marijs (72 jr); 26/12 Frans Schroevers ev Pieternella Johanna Poortvliet (59 jr).
* * *
Enkele gebeurtenissen staan dit jaar in het teken van het behoud van het historisch en cultureel erfgoed van Arnemuiden.
Een hartverwarmende blijk van gemeenschapszin is de onder de Arnemuidse bevolking gehouden inzamelingactie voor de restauratie van het ruim 400 jaar oude carillon. De actie heeft zijn doel bereikt. Het Comité ‘Vrienden van het carillon’, bestaande uit G. den Hartog (voorzitter), W. Joosse (secretaris), J. Meulmeester, P. Nieuwenhuijzen, J. Theune en G. Visser-van Lente, heeft voldoende middelen verzameld om de restauratie te kunnen uitvoeren. Aan particuliere giften is ontvangen het hoge bedrag van f 29.129,86. Voor de resterende gelden heeft de provincie subsidie toegezegd.
De gemeenteraad besluit daarop ook een krediet beschikbaar te stellen voor de restauratie van het carillon ten bedrage van ƒ 32.000. De raad brengt hulde aan het comité. Ook het provinciaal bestuur blijft niet achter en stelt f 4.000 subsidie beschikbaar (het voorstel aan Provinciale Staten vermeldt: ‘De ‘klokken van Arnemuiden’ zijn zo’n begrip en zelfs landelijk zo populair dat ze tot de Zeeuwse cultuurschat gerekend moeten worden’).
De situatie in de toren is dan ook allertreurigst. De magneten en bevestigingsbeugels zijn verroest en de draadspanning en bedrading versleten. Het torenuurwerk is aan een volledige restauratie toe. En het bandspeelwerk van het carillon vertoont zoveel mankementen dat algehele revisie noodzakelijk is.
Alleen de Jezusklok doet het nog. Het verschil tussen een begrafenis en koninginnedag is niet meer te horen. ‘De klok is op sterven na dood’, aldus klokkenist Jo Theune tegen de PZC.
De klokkengieterij Eijsbouts uit het Brabantse Asten restaureert het klokkenspel. De restauratie van het eb- en vloeduurwerk hoeft echter niet meer te gebeuren. De 80-jarige H. Hoitsma uit Middelburg hoort van de deplorabele toestand van de getijdenklok. In 1955 was hij het ook die deze klok redde van de ondergang. Samen met klokkenist J. Theune is hij een middag bezig in de toren. Hoitsma heeft het mechaniek dat hij destijds zelf ontworpen heeft, opnieuw heringesteld. De klok geeft daarna de maanstanden en de getijden weer nauwkeurig aan. Het geld dat de gemeente hiermee uitspaart, wordt besteed aan een informatiebord over de klokken en uurwerken dat aan de voet van de toren wordt geplaatst.
Op zaterdag 13 april worden de gerestaureerde klokken officieel in gebruik genomen en wordt het informatiebord over de klokken onthuld.
Ook bij de straatnaamgeving houdt de gemeenteraad rekening met de vermaarde historie van Arnemuiden. Op advies van de Werkgroep bevordering museumbezoek besluit de gemeenteraad:
- de naam van het eerste gedeelte van de Burgemeester Lantsheerweg, dus ten zuiden van de spoorwegovergang, te handhaven;
- het weggedeelte van de Burgemeester Lantsheerweg, lopend vanaf de Doeleweg tot de spoorlijn, te wijzigen in ‘Zoutketenweg’, want vroeger leidde die weg naar de aldaar gelegen zoutketen;
- het weggedeelte Burgemeester Lantsheerweg vanaf de Doeleweg (bij de gemeentewerkplaats) tot aan de Derringmoerweg te wijzigen in ‘Derringmoerweg’, omdat dit gedeelte vloeiend overgaat in de huidige Derringmoerweg;
- het weggedeelte van de Derringmoerweg, lopend vanaf de kruising met de huidige Burgemeester Lantsheerweg tot de oude Kleverskerkseweg, alsmede het weggedeelte van de Oude Kleverskerkseweg tot de Dorpsstraat van Kleverskerke te wijzigen in ‘Oude Kleverskerkseweg’.
Vermeldenswaard is dat in juli de ARM 17 van schipper L. Meulmeester een scheepskanon uit 1650 opvist. Het is destijds gegoten door de Amsterdamse gieter Assuerus Koster. Het is opgevist 35 mijl noordwest uit de kust van Westkapelle, ten noorden van de Noordhinderbank. Het drie meter lange kanon weegt 2150 kilo; er werden kogels van 24 pond mee afgeschoten.
Een blijk van het ontwakend historisch besef is ook de restauratie van een kaart van Amemuiden uit de 16e eeuw. Deze kaart werd door oud-gemeentesecretaris J. Kroon ontdekt in de kelder van het gemeentehuis. Dankzij directeur M. Vader sponsort de RABO-bank van Arnemuiden de restauratie. ‘De kaart heeft in de jaren zestig nog dienst gedaan, toen de gemeente in aanmerking wilde komen voor een extra uitkering uit het gemeentefonds vanwege de regeling voor beschermde stads- en dorpsgezichten’, vertelt de heer Kroon bij de overhandiging.
* * *
In stormachtig tempo verrijst de nieuwbouw. Het bestemmingsplan Brakenburg III, de nieuwste uitbreidingswijk, wordt vastgesteld. Het plan biedt ruimte voor de bouw van 250 woningen voor de eerste 10 jaar. De gemeenteraad stelt een krediet beschikbaar voor het bouwrijp maken van de 1e fase van dit plan. Deze omvat de aanleg van de Akkerlaan als ontsluitingsweg en het bouwrijp maken van de grond aan de Tarweakker en de Klaverakker. Er wordt een krediet van f 71.700 beschikbaar gesteld voor een indicatief bodemonderzoek in het bestemmingsplan Brakenburg III en de sloop van de voormalige boerderij ‘Brakenburg’ van de pachter L. Dieleman. Van de heer Van Huffel uit België, van wie destijds ook de hofstede ‘Brakenburg’ is gekocht, koopt de gemeente een strook grond van 2230 m2 aan voor de aanleg van een ontsluitingsweg tussen de Korenbloemlaan en de Doeleweg.
Er ontstaan dit jaar plannen voor de vestiging van een winkelcentrum met appartementen in het hart van de oude stadskern, op de hoek Langstraat/Markt/Marktstraat/Zuidwal.
* * *
Dit jaar gaat ook een lang gekoesterde wens van het gemeentebestuur in vervulling. Voor de bouw en inrichting van een nieuwe brandweerkazerne stelt de raad een krediet beschikbaar van f 500.000.
Ook vindt de inrichting plaats van het woonwagencentrum met 3 woonwagenstandplaatsen aan de Steigerweg. De gemeente stelt hiervoor 1700 m2 grond beschikbaar. Vanwege de ligging naast de nieuwe begraafplaats wordt een geluidswal aangelegd. De gemeente levert hiervoor kosteloos de benodigde grond.
Ook komt een fors bedrag (f 26.500) beschikbaar voor de beveiliging van het onlangs zo ingrijpend verbouwde gemeentehuis. Helaas gaat het niet goed met het verenigingsgebouw. Het bestuur van ‘De Arne’ verzoekt het gemeentebestuur het verenigingsgebouw per 1 januari 1992 over te nemen. De reden is het afnemend aantal leden. De gemeenteraad besluit daarop tot aankoop van ‘De Arne’ tegen de boekwaarde van f 178.500. De raadsleden dringen echter wel aan om het verenigingsgebouw snel te privatiseren.
De gemeenteraad gaat in meerderheid een overeenkomst aan met Recreatie Oranjeplaat BV betreffende het zogenaamde 48 ha-gebied aan de Muidenweg.
Vermeldenswaard is het eerste transport van hulpgoederen vanuit Arnemuiden naar het Roemeense dorp Teius. Acht Arnemuidenaars gaan op expeditie naar Roemenië.
* * *
In maart brengt de Vaste Kamercommissie voor de Visserij een bezoek aan Zeeland. In de vismijn van Vlissingen voeren de kamerleden een gesprek over de problemen en wensen van de kottervisserij.
De garnalenvisserij is dit jaar erg wisselvallig. In het eerste halfjaar zijn er geringere vangsten, maar een zeer hoge prijs. Prijzen per kilo garnalen van ver boven de ƒ 20 zijn eerder regel dan uitzondering. Door de geringe vangst, maar vooral ook door de lage prijs in het najaar, kan er niet van een goed garnalenseizoen worden gesproken. De resultaten zijn beduidend minder dan in 1990.
Bij de Zeeuwse vismijnen worden 1.709.000 kg garnalen aangevoerd met een waarde van bijna ƒ 10 miljoen. In 1990 was dit 385.000 kg minder, maar de waarde was toen ruim ƒ 4 miljoen meer.
Voor de platvisvisserij zijn de resultaten een stuk beter. De grotere kotters bezoeken bijna allemaal noordelijker gelegen visgronden. Volgens het, over het wel en wee van de vissersvloot goed geïnformeerde raadslid C. Marijs tijdens de algemene beschouwingen ‘vissen de Arnemuidse kotters op de breedte tegen de Atlantische Oceaan aan’.
Veelal verkopen de vissers de vangst in noordelijker gelegen visafslagen. Dit betekent een aanzienlijk verlies voor de Zeeuwse vismijnen.
* * *
Op 13 maart overlijdt te Wijk en Aalburg op 81-jarige leeftijd de oud-predikant van de Hervormde gemeente van Arnemuiden ds. H.K. van Wingerden. Geboren op 17 april 1909 diende hij achtereenvolgens de gemeenten van Melissant (1936), Arnemuiden (1940), ‘s Grevelduin-Capelle (1942), Delft (1946), Kockengen (1949), Harderwijk (1955), Zoetermeer (1962) en Gameren (1968). Op 1 mei 1974 ging hij met emeritaat en diende als emerituspredikant nog vijf gemeenten. Een enkele keer preekte ds. Van Wingerden nog in de Hervormde kerk van Arnemuiden.
Op 10 januari neemt de gewaardeerde en trouwe koster C. van de Ketterij afscheid in verband met het bereiken van de 70-jarige leeftijd. Cor van de Ketterij volgde vele jaren geleden z’n moeder, de oude kosteres Coba van de Ketterij, op. Wat behoorde de eerwaardige ‘Coba’, wonend in het hoekhuisje Zuidwal/Schorretje, vroeger bij het Arnemuidse bedehuis.
De nieuwe koster is J. van Belzen.
Tijdens de afscheidsavond van koster Van de Ketterij wordt ook aandacht besteed aan het 25-jarig jubileum van de organisten van de Hervormde gemeente H. Meulmeester en A. de Nooijer.
In de kerkenraad hebben zitting de ouderlingen J. van Belzen, L. van Belzen, M. van Belzen, C.J. Blok, K. van de Ketterij, P. Poortvliet, J. de Ridder en B. Siereveld en de diakenen L. van Dalen, Joz. Meerman, M. de Rijke en R. Schroevers.
Ook de Gereformeerde kerk krijgt dit jaar een nieuwe predikant. Op 6 januari doet ds. J. Bakker intrede. Hij zal de gemeente dienen tot 1 juni 1996.
In de loop van dit jaar neemt ds. W. Verhoeks, predikant van de Gereformeerde Gemeente in Nederland, een beroep aan naar Ederveen. De bij zijn Arnemuidse gemeente zeer geliefde predikant was hier vanaf 1983. Op de 20e oktober neemt ds. Verhoeks afscheid met de tekstwoorden uit Handelingen 20 : 32. Enkele jaren hierna is hij overleden.
