1960
Een historische gebeurtenis is het op 4 mei als de Zandkreek wordt afgesloten door een dam tussen Noord- en Zuid-Beveland. De volgende stap zal zijn de afsluiting van het Veerse Gat, waardoor het Veerse Meer zal ontstaan. Deze ontwikkeling is van groot belang voor Arnemuiden, zowel voor de visserij als voor de recreatie.
Vanwege het burgemeesterloze tijdperk houdt wethouder Joz. Siereveld de nieuwjaarsrede. Uit zijn terugblik blijkt dat 1959 voor de visserij een zeer gunstig jaar is geweest. De landbouw daarentegen boekte niet zulke goede resultaten.
Hij memoreert ook de grote verbeteringen in de gemeente door de toetreding tot de huisvuilophaaldienst, de bouw van het medisch centrum aan de Zuidwal door het Groene Kruis met financiële medewerking van de gemeente en de opening van de nieuwe openbare lagere school aan de Clasinastraat.
Helaas daalde het aantal inwoners met 27 tot 2804. Er vertrokken enkele grote gezinnen. De heersende woningnood was zeer ernstig. Op de wachtlijst staan nog 69 woningzoekenden ingeschreven.
Duidelijk doet zich de behoefte aan een sterke burgemeester, die met energie, visie en voortvarendheid de talrijke problemen aanpakt, gevoelen.
Als wethouder Joz. Siereveld enkele maanden wegens ziekte wordt uitgeschakeld, neemt wethouder Van Hemert als enig overgebleven collegelid het roer in handen. Het raadslid, bakker K.J. Stekelee, wordt tijdelijk wethouder.
* * *
In oktober gaat het nieuws door de gemeente dat de heer A. Hack, de secretaris van de gemeente Rilland, tot burgemeester van Arnemuiden is benoemd. Tijdens een buitengewone raadsvergadering op 22 oktober wordt de nieuwe burgemeester geïnstalleerd. Wethouder Joz. Siereveld verwelkomt het burgemeestersgezin met de woorden: ‘Wij treden U vol vertrouwen tegemoet, omdat U beschikt over een uitstekende staat van dienst’. Hij wijst op de vele krotwoningen, de heersende woningnood en de vele samenwoningen in de gemeente. Het aantal gebouwde woningen na de oorlog is circa 150, waarvan 67 particuliere woningen en 83 woningwetwoningen. Het aantal woningzoekenden is thans nog 62. Ook wijst hij op de grote veranderingen die te wachten staan in de visserij als gevolg van het Drie-eilandenplan en de aanstaande verplaatsing van de vissersvloot van Veere naar Colijnsplaat. Verder vraagt hij de aandacht van de nieuwe burgemeester voor de bouw van de Christelijke lagere school, de ontwikkeling van het recreatieplan aan het toekomstige Veerse Meer, de stichting van het nieuwe verenigingsgebouw en de oprichting van een speeltuin.
‘Het was met diepe vreugde en dankbaarheid dat mijn vrouw en ik het bericht van deze benoeming ontvingen. Zij die mij van nabij kennen, weten dat ik het burgemeestersambt zeer begeerde en als geboren en getogen Zeeuw leefde bij mij sterk de wens eenmaal burgemeester te mogen worden in een Zeeuwse plattelandsgemeente. Een vurige wens is thans in vervulling gegaan’.
Met deze woorden vangt burgemeester A. Hack zijn taak in de gemeente aan. Kenmerkend voor hem is zijn mededeling dat hij al een gesprek met de Commissaris van de Koningin, Jhr. mr. A.F.C. de Casembroot, heeft gehad over toewijzing van meer bouwvolume.
Vervolgens voeren niet minder dan 32 sprekers het woord tot de nieuwe burgemeester. Via een geluidsinstallatie zijn de toespraken voor het gemeentehuis in de Langstraat te horen. Achtereenvolgens houden toespraken:
wethouder C van Hemert, de raadsleden J.L. Joosse, G. Siereveld, Joh van Belzen, K.J. Steketee en J.W. Allaart, secretaris Geluk, burgemeester J.L. Dregmans van Koudekerke, de Hervormde ds. M. Verwey, de Gereformeerde ds. H.K. Poelman, J.L. Joosse namens de Gereformeerde Gemeente, burgemeester J.C.W. Jobse van Rilland, schoolhoofd B.J. van de Velde, J. de Hamer, J. Polderdijk, brandweercommandant C. Boone, oud-burgemeester W. H. van der Heide, Jac. van Belzen, F.M. Geluk namens Arne’s Genoegen, P. Janse, C.A. Polderdijk, A.P. Kostense, oud secretaris J.J. Huyssen, N. de Vos, J.D.P. de Smit namens de Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht, M. Siereveld namens Zevibel, F. Poortvliet, A. de Jager, D.C. van Dalen, inspecteur l.o. A. A. Leenhouts, schoolhoofd J.P. de Jonge, J.J. de Nooijer, C. Mulder en J. Goedegebure.
De 1e ambtenaar ter secretarie, de commies C. Geus, vertrekt al spoedig. Hij is benoemd tot 1e ambtenaar te Weesperkarspel. In zijn plaats wordt benoemd de heer M. Bosma uit Zuidwolde per 1 april 1961. Ook de klerk ter secretarie A. van den Dool vertrekt wegens zijn benoeming tot adjunct-commies te Goes. In zijn plaats wordt benoemd M.J. Walraven uit Middelburg; deze zal later secretaris van Zierikzee worden.
* * *
Dit jaar heeft in het land de volkstelling plaats. De resultaten worden eind juni aan de gemeenteraad bekend gemaakt. Uit de volkstelling blijkt dat er 161 mannen en 90 vrouwen in Middelburg werken, waarvan 119 in de industrie. In Vlissingen werken 88 mannen, hoofdzakelijk op De Schelde. 40 mannen werken in de landbouw. In de visserij verdienen 88 mannen hun brood (in 1947 waren dit er 93).
In 1960 overlijden:
13/1 de bakkersknecht Johannis de Nooijer ev Maatje Siereveld (44 jr); 23/2 Janis Bliek ev Cornelia Crucq (70 jr); 8/3 Adriana Marteijn wv Jan Grootjans (77 jr); 10/3 Tannetje Dekker wv Jan Coppoolse (90 jr); 29/3 de voormalige scheepswerfbaas en scheepsbouwer van de Arnemuidse werf Jacob Meerman ev Elisabeth Crucq (72 jr); 31/3 Klasina Schroevers ev J. de Klerk sr (66 jr); 12/4 de op één na oudste inwoner van Arnemuiden, Adriana van Belzen wv Pieter de Meulmeester (92 jr); 24/4 Janna Klaasse (19 jr); 30/4 Sara Marteijn ev Willem van Belzen van de Zuidwal (71 jr); 8/7 tot grote ontsteltenis in de gemeente de vishandelaar Jan de Ridder ev Neeltje de Nooijer (46 jr); 8/7 Elizabeth Mulder wv C. Adamse (87 jr); 18/7 Maria Crucq ev Abraham Buijs Jzn (72 jr); 3/8 Robbert Schroevers ev Susanna van de Ketterij (76 jr); 6/8 de zeer bekende vishandelaar Cornelis de Ridder (‘hij nam een brede plaats in de samenleving in’) (64 jr); 18/8 Clasina Meulmeester (72 jr); 19/8 Jacoba Wijkhuijs ev Willem Marteijn (54 jr); 4/9 tengevolge van een droevig ongeval, Cornelis Schuit (24 jr); 26/9 Maria Meeuwse ev Cornelis van de Ketterij (65 jr); 17/11 tengevolge van een droevig ongeval met z'n motor Cornelis Crucq (27 jr); 26/11 ‘de weduwe Geense’, Wilhelmina de Nooijer wv Marinus Geense (ds. Verweij herdenkt haar tijdens de rouwdienst met de woorden uit Lucas 2:25) (65 jr).
* * *
Er zit weinig schot in het saneringsplan. Volgens raadslid Allaart heeft Arnemuiden verhoudingsgewijs het grootste aantal krotwoningen. Hij dringt met andere raadsleden aan op een zo voortvarend mogelijke aanpak van het saneringsplan en de woningbouw. De ontruimingstermijn voor de onbewoonbaar verklaarde woningen wordt in juni met een jaar verlengd. Het startschot voor de sanering wordt in augustus gegeven. De Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht krijgt dan opdracht te adviseren over de sloop van drie onbewoonbaar verklaarde woningen in de Westdijkstraat.
Het provinciaal bestuur wijst voor 1960 slechts zes woningwetwoningen toe. Dit niettegenstaande het dringende pleidooi van het gemeentebestuur ‘om uit de reserve enkele woningen toe te wijzen, dit vanwege het grote aantal woningzoekenden, het grote aantal krotwoningen en het grote aantal samenwoningen’.
Er zijn 69 woningzoekenden ingeschreven. Het aantal krotwoningen is 60 en het aantal samenwoningen 54.
Aannemer C. Boone krijgt optie op een strook grond in het uitbreidingsplan ‘het Poldertje’ voor de bouw van de toegekende zes woningwetwoningen. Het duurt echter nog tot oktober voordat met de bouw kan worden begonnen. Dit jaar komt het complex van 12 woningwetwoningen aan de Mansfeldstraat en de De Manstraat en 4 particuliere woningen aan de Radermacherstraat gereed. In oktober start aannemer C. Oreel met de bouw van zes woningwetwoningen aan de De Manstraat.
* * *
In mei is de aanbesteding van het nieuw te bouwen gymnastieklokaal volgens het ontwerp van de Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht. Kort daarop begint de bouw op de plaats van het oude schoolgebouw aan de Nieuwlandseweg/Schuttershof. Het nieuwe gymnastieklokaal zal door een kleine hal verbonden zijn met de nieuwe openbare lagere school aan de zuid/westzijde.
Vanuit de gemeenteraad dringen de raadsleden Allaart en Joosse aan op het zo spoedig mogelijk slopen van het oude schoolgebouw. Dit gaat de gemeente hoe langer hoe meer ontsieren. De Centrale Dienst krijgt opdracht de sloop aan te besteden. In november wordt het oude gebouw gesloopt. Dit zorgt voor een heel ander aanzien bij de ingang van de gemeente en de toegang tot ‘het Poldertje’ via de Clasinastraat.
Ook dit jaar kampt de openbare school met verscheidene personeelswisselingen. De onderwijzer C. van Leeuwen vertrekt. In zijn plaats komt de heer W.J. Sandifort uit Vlissingen. Ook de onderwijzeres A.A. Maasdam gaat naar elders. Haar opvolgster is juffrouw Th.M. Corporaal uit Koudekerke.
De Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht Walcheren krijgt opdracht een plan te maken voor de bouw van een nieuwe kleuterschool tussen de Schoolstraat en de Langstraat. De urgentieverklaring van het rijk laat niet lang op zich wachten. In maart komt een verklaring voor de bouw van een 2-klassige kleuterschool. De firma Boone & Besuyen krijgt opdracht het gedeelte straat aan te leggen tussen de Schoolstraat en de Langstraat. Dit straatje krijgt de naam ‘Van Vollenhovenstraat’, naar de ambachtsheer van Kleverskerke. Dr. Van Vollenhoven bedankt de gemeenteraad per brief voor deze vernoeming. Als dank zorgt hij voor een traktatie van de kinderen van de kleuterschool. De nieuwbouw van de Christelijke kleuterschool wordt gegund aan de laagste inschrijver, de firma C. Sinke & Zn te Wolphaartsdijk, voor f 77.274.
Er komt ook schot in de bouw van de nieuwe Christelijke lagere school. De nieuwbouw is opgenomen op de Urgentielijst scholenbouw 1961 van het rijk.
* * *
Er zijn nòg enkele andere verbeteringen in de gemeente.
Belangrijk nieuws komt van de firma L. Mieras te Yerseke. Mieras wil de aan hem verhuurde grond in het Tuindorp van de gemeente kopen. Hij is van plan de bestaande gebouwen voor zijn mosselpellerij en conservenbedrijf te herbouwen. Daardoor zal het aantal werknemers uitgebreid kunnen worden. Het gemeentebestuur is zeer verheugd over deze ontwikkeling en geeft graag alle medewerking. Er is een gemeentelijk belang mee gediend.
In de loop van het jaar komt de modern geoutilleerde mosselpellerij gereed.
In april/mei kan het sluitstuk van de riolering worden aanbesteed. Hierdoor kan de zo zeer beruchte spoorsloot eindelijk worden gedempt. Als laagste inschrijver krijgt de firma Boone en Besuyen de demping en riolering van de spoorsloot gegund voor een bedrag van f 121.485. De werkzaamheden worden in de loop van het jaar uitgevoerd. De gemeente krijgt hierdoor de beschikking over een rioleringsysteem + zuiveringinstallatie die aan hoge eisen voldoet. Dit betekent het definitieve einde van de veel besproken en bestreden onhygiënische ‘spoorsloot’.
Het keienpad tussen Schoolstraat en Schuttershof naast de kerk van de Gereformeerde Gemeente wordt betegeld. Daarmee komt een eind aan het ingooien van de ruiten van het kerkgebouw met keien van het pad.
Ook iets nieuws is het plaatsen van een benzinetank en benzinepomp voor bromfietsen van de firma Van Horssen op gemeentegrond aan de Zuidwal.
Een grote verbetering is ook de vervanging van de straatverlichting door tl-armaturen. In de gemeenteraad wordt opgemerkt dat ‘de huidige verlichting geschikt is voor schemerlampjes in de huiskamer’. Gedurende de winter ervaren de inwoners de nieuwe verlichting als een enorme verbetering. De gemeenteraad spreekt eind december dan ook zijn erkentelijkheid erover uit dat ‘een groot deel van de gemeente zo spoedig goed verlicht is’.
* * *
Aan de hand van een overzichtkaart geeft de nieuwe burgemeester een toelichting op het nieuwe recreatieplan aan het nieuw te vormen Veerse Meer. Met de tegenstemmen van de SGP-fractie op principiële gronden en vanwege de vrees voor verstoring van de zondagsrust gaat de gemeenteraad akkoord met het plan.
Wat niet erg opschiet is de verbetering van het verenigingsgebouw. Het bestuur van ‘De Arne’ maakt hier weinig haast mee. Uiteindelijk komt eind november bericht dat het bestuur het oude verenigingsgebouw wil verbouwen. Zelfs de Commissaris van de Koningin bekommert zich over het Arnemuidse verenigingsgebouw. De burgemeester heeft op verzoek van Jhr. mr. de Casembroot kontakt gehad met het bestuur van ‘De Arne’. Wil men nu nieuwbouw of verbouw? Het bestuur blijft echter bij ‘verbouw’. De Commissaris deelt de burgemeester mee hiermee akkoord te gaan wanneer dit inderdaad een waardige oplossing blijkt te zijn. De Commissaris gaat zelfs zo ver dat hij hoogstpersoonlijk hierover kontakt opneemt met het bestuur.
Commissaris De Casembroot gaan kennelijk meer Arnemuidse zaken ter harte. Zo deelt hij burgemeester Hack mee dat voor de inrichting van de nieuwe speeltuin f 10.000 uit het rampenfonds is gereserveerd. De plannen kunnen nu worden ingediend.
In december arriveert uit de gemeente Hekelingen de verplaatsbare muziektent. Deze wordt opgeslagen in de gemeenteloods op het Schorretje. Eerst zal deze in het voorjaar worden geschilderd.
* * *
Hoewel de gemeenteraad de kosten erg hoog vindt, krijgt de Visserijschool een subsidie van de gemeente van f 600. Er zijn nu twee klassen. Het Rijk geeft geen enkele subsidie.
De wedde van de omroeper wordt verhoogd van f 40 tot f 50 vanwege de uitbreiding van de bebouwing. Wie van de ouderen herinnert zich niet de omroeper Hugo Bliek of z’n zoon Johan. Met de bel maakten ze op de fiets hun vaste ronde. Op alle hoeken van de straten riepen ze de boodschappen om zoals b.v.: ‘Hedenavond, half acht, dominee Grisnigt, in het verenigingsgebouw’ of ‘Verse scharren, bij Bas Marteyn, vier kilo voor een gulden’. Prompt daarop zag men dan van alle kanten mensen met een emmer naar de Zuidwal of Westdijkstraat lopen naar de vishal van Bas Marteyn, Kees de Ridder of Jan van Belzen (‘Jan Joris’).
Ook de onhoudbare toestand van het voddenpakhuis van de firma Polak aan het Schorretje krijgt de aandacht. De gemeenteraad en vele inwoners vinden deze toestand toch eigenlijk niet meer passen in deze tijd. De burgemeester krijgt van de firma Polak de toezegging dat het lompenpakhuis vóór 1 maart volgend jaar zal zijn opgeruimd.
Opnieuw wordt er gemopperd in de gemeenteraad over de jeugd. Een nieuw fenomeen is nu het met veel lawaai rijden met bromfietsen door de gemeente. Ook bij de behandeling van de gemeentebegroting wordt gewezen op de losbandigheid van de jeugd. Ze klimmen zelfs op de autobussen en gooien de ruiten in van het wachtlokaal. Door middel van een circulaire roept het gemeentebestuur daarop de medewerking van de ouders in vanwege de laakbare vernielingen door de jeugd.
* * *
Voor de visserij is het een gunstig jaar. Niet zo zeer vanwege de vangst van garnalen (de aanvoer daalde met ruim 1/3 ten opzichte van 1959), maar wel als gevolg van de zeer hoge prijs voor de garnalen. De door de Arnemuidse vissers te Veere gevangen 385.500 kilo garnalen brengt het hoge bedrag op van ƒ 1.058.939. Dankzij de ruime bijvangst van tong (42.000 kilo) en wijting is de totale opbrengst voor de Arnemuidse vissers het hoge bedrag van ƒ 1.265.190. Ook de vissers te Vlissingen hebben een goede verdienste door de grote vangsten van tong, haring en schol.
De garnalenvangsten vertonen van jaar tot jaar grote schommelingen (voor de Zeeuwse vloot waren deze in 1956: 2.055.744 kg; 1957: 736.590 kg; 1958: 1.155.418 kg; 1959: 1.290.879 kg en 1960: 852.904 kg).
De Arnemuidse vloot blijft stabiel: 21 kotters met in totaal 1535 pk.
* * *
De Nederlands Hervormde gemeente bestaat thans uit 552 gezinnen (waaronder de alleenstaanden). Tot de gemeente behoren 1845 zielen, te weten 938 mannen en 907 vrouwen. Er zijn 706 belijdende leden (270 mannen en 436 vrouwen) en 1100 doopleden (650 mannen en 450 vrouwen).
Op de 5e mei wordt in de Hervormde kerk een herdenkingsdienst gehouden ter gelegenheid van het feit dat Nederland 15 jaar geleden werd bevrijd van de Duitse bezetting. En op de 4e september spreekt ds. M. Verweij een gedachtenisrede uit naar aanleiding van zijn 30-jarig ambtsjubileum aan de hand van het tekstwoord Jesaja 55:10-11. In de achterliggende jaren te Arnemuiden preekte hij 494 keer, doopte hij 181 kinderen, leidde hij 55 rouwdiensten en bevestigde hij 20 huwelijken.
Een opmerkelijke gebeurtenis is ook als de Hervormde kerkenraad zich in een brief tot Gedeputeerde Staten van Zeeland richt met het verzoek om Arnemuiden extra bouwvolume toe te wijzen ‘daar in onze gemeente dringend meer woonruimte nodig is en vele jonge mensen trouwen en dan door woonruimtegebrek elders gaan wonen’.
Ook dit jaar komt de oud-predikant van de Hervormde gemeente, ds. W.L. Mulder uit Voorthuizen, op een zondag in z'n oude gemeente preken. Het is bijna 50 jaar geleden dat hij als kandidaat te Arnemuiden werd bevestigd. Steeds bleef de band tussen ds. Mulder en de gemeente in stand.
