1951
Grote zorgen tekenen als het ware het gezicht van burgemeester Joos Langebeeke als hij in de eerste raadsvergadering dit jaar op de 29e januari zijn nieuwjaarsrede uitspreekt. Somber klinkt het uit zijn mond:
Het afgelopen jaar heeft voor onze gemeente niet de zo zeer gewenste vooruitgang gebracht. De zo zeer knellende achterstand, met name in de woningbouw, de riolering en de bestrating, is niets of slechts zeer weinig ingelopen. Ondanks de bouw van 17 woningen in 1950 zijn we weer achterop geraakt in de woningnood. Met de 4 leeg gekregen woningen hadden we er daardoor slechts 21 voor bewoning beschikbaar. In 1950 werden 30 huwelijken voltrokken. Ook de riolering, hoe bescheiden in 1950 op gang gebracht, is weer vastgelopen op het halsstarrige vasthouden van de Polder Walcheren aan een zuiveringinstallatie. Dit staat ook de verbetering van de straten in de weg. We hopen voor de zomer in enkele straten riolering te kunnen leggen en deze daarna te bestraten.
Wel memoreert de burgemeester dat in het afgelopen jaar bijna elke tak van handel en bedrijf een behoorlijk tot goed bestaan opleverde. Ook meldt hij de goedkeuring in 1950 van het bouwplan ten oosten van de Spoorstraat.
Met het oog op de ernstige ziekte van burgemeester Langebeeke in de loop van het jaar benoemt de gemeenteraad de 1e ambtenaar ter secretarie F.M. Geluk tot onbezoldigd ambtenaar van de burgerlijke stand. De ambtenaar ter secretarie mej. J. Boone neemt per 1 oktober ontslag wegens haar huwelijk; ze wordt opgevolgd door J.A. Lemaire.
Op de 30e april wordt de gemeentesecretaris J.J. Huyssen door Hare Majesteit de Koningin benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Deze ridderorde is een kroon op zijn langdurige ambtelijke loopbaan te Arnemuiden.
Zover kon worden nagegaan zijn de volgende inwoners in 1951 overleden:
23/4 Maria Wondergem (84 jr.); 7/5 Marinus Marijs (62 jr.); 10/5 Jannetje Meliefste wv Pieter Janse (74 jr.); 18/5 Magdalena Huyssoon wv Laurens van Eenennaam (81 jr.); 15/7 Hendrik Marijs (69 jr.); 28/7 Lieven Meulmeester wv Janna de Ridder (84 jr.); 21/9 Klaas Meulmeester (15 jr.); 8/10 burgemeester Joos Langebeeke ev Johanna Puype (59 jr.); 24/10 Jannetje de Nooijer ev Jan Marijs (76 jr.); 31/10 Johanna Theune wv Bastiaan Mulder (79 jr.); 24/11 een maand na z'n vrouw, Jan Marijs wv Jannetje de Nooijer (75 jr.); 21/12 Jacomijntje de Ridder ev Joos Grootjans (52 jr.).
* * *
Tijdens de eerste zitting van de gemeenteraad in het nieuwe jaar komt de directeur van de Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht Walcheren, de heer De Smit, ter vergadering. Voor de eerste keer wijdt de gemeenteraad een bespreking aan de sanering van de bebouwde kom in verband met de krotopruiming. Dit leidt tot het beginselbesluit tot vaststelling van het zogenoemde ‘saneringsplan’.
Uitvoerig beraden de gemeentebestuurders Langebeeke, Polderdijk, Siereveld, Joosse, De Ridder, La Soe, Scheele en Schuit zich, samen met secretaris Huyssen, ook over de toekomstige ontwikkeling van Arnemuiden. Over enkele punten zijn ze het goed met elkaar eens. Vanwege de grote woningschaarste kunnen er nu nog geen krotwoningen worden gemist. Uitbreiding van de gemeente in zuidelijke richting, naar de overkant van het kanaal, is niet gewenst, ook al omdat de Planologische Dienst dit niet toestaat. Voor uitbreiding naar het noorden, dus over de spoorlijn, voelt de gemeenteraad ook nog niets. Vandaar blijft er weinig anders over dan het advies van de Planologische Dienst te volgen en uit te breiden naar het oosten, de Clasinapolder in. Aan het einde van de discussie neemt de gemeenteraad het belangrijke besluit om een principeplan te laten ontwerpen voor de uitbreiding van de gemeente in oostelijke richting. Dit besluit zal aan het oordeel van het provinciaal bestuur worden onderworpen.
In december komt goedkeuring af voor de bouw van vijf arbeiderswoningen aan de Nieuwlandseweg. De gemeenteraad gaat ook een kasgeldlening aan voor de bouw van het blok van 13 woningen aan de Roomsestraat (de latere Schoolstraat).
Er worden nog enkele andere belangrijke besluiten genomen.
De kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente krijgt 550 ca gemeentegrond ‘aan de oostzijde van de Spoorstraat (zo heette de Burgemeester Langebeekestraat eerst) tegenover de verlengde Roomsestraat’ in erfpacht voor een periode van 50 jaar. De bedoeling is daarop een kerkgebouw te stichten.
Ook vindt de aanbesteding van de riolerings- en bestratingswerken plaats. De laagste inschrijver is de firma Bos en Van Doornink te Vlissingen voor f 85.990.
* * *
De onderwijzer S.F. Alberts neemt ontslag aan de openbare lagere school wegens benoeming als hoofd der school te Nieuw- en Sint Joosland. De heer H.J. Huiskes volgt hem op.
Raadslid La Soe wijst met nadruk op de ergerlijke toestand op de oude begraafplaats. Door het lange gras en onkruid liggen de graven er zeer verwilderd bij. Dit is de aanleiding om de gehele oude begraafplaats te laten maaien en de graven door omspitten ‘blank te maken’, waardoor ze beter schoongemaakt zal kunnen worden.
Ook het opknappen van de gevel van het gemeentehuis krijgt dit jaar de aandacht. Volgens de burgemeester heeft de Dienst voor Wederopbouw bezwaar tegen het aanbrengen van nieuwe leeuwen op het bordes. Dit zou men een ‘weeldeartikel’ noemen. Hij wil de medewerking van Monumentenzorg inroepen. De voorzitter zegt ‘dat de leeuwtjes er reeds sinds 1770 hebben gestaan en hij wil er gerust om vechten om ze er weer terug te krijgen’.
In oktober besluit de meerderheid van de gemeenteraad een weiland aan de Van Cittersweg van 1.77.40 ha te pachten voor de functie van voetbalveld voor de plaatselijke voetbalvereniging. De pacht van het veertje over het Arnekanaal wordt in november gegund aan J.C. van Beek.
* * *
Omstreeks deze tijd is de mosselconservenfabriek in het Tuindorp volop in bedrijf. De mosselschelpen bij de pellerij van Mieras veroorzaken echter een enorme stank. Op aandrang vanuit de gemeenteraad geeft burgemeester Langebeeke opdracht tot het verwijderen van de hopen schelpen.
Maar ook de ‘puffabriek’ ten noorden van Arnemuiden aan de binnenweg naar Veere zorgt voor veel stankoverlast. De garnalenpellen en het visafval, de zogenaamde ‘puf’, worden hier gedroogd en verwerkt tot veevoer.
Maar toch, wat zou Arnemuiden vroeger geweest zijn zonder vislucht. Onlosmakelijk hoorde dat er bij: vissersschuiten aan de kaai en op de werf, zilte zeelucht bij de vishallen, vrouwen met emmers garnalen, visleurders en leursters met hun manden vis, visnetten die hangen te drogen, stapels bruine viskisten, gebakken vislucht bij de woningen, waslijnen vol gedroogde scharren, de mosselfabriek in het Tuindorp, de reuk van de puffabriek....
Het hoorde er net zo bij als de oude vissers, na hun veelbewogen leven dag en nacht zwalkend op zee, al kuierend op hun witgeschuurde klompen, de visserspet op, al pruimend en verhalend van vroeger. Sommigen hadden in die vijftiger jaren een deftige zwarte hoed op, wat hun een eerwaardig aanzien gaf.
* * *
Helaas krijgt burgemeester Joos Langebeeke niet meer de gelegenheid zich in te zetten voor zijn pogingen om Arnemuiden verder uit het dal te halen. Tijdens de raadsvergadering van de 6e augustus is hij door ziekte verhinderd. De Commissaris der Koningin heeft hem ziekteverlof verleend tot 31 augustus.
Hij verkeert voor rust bij z'n broer te Utrecht. Loco-burgemeester Polderdijk hoopt dat hij van zijn verlof te Utrecht weer geheel hersteld zal mogen weerkeren. In de raadsvergadering van de 1e oktober verneemt de gemeenteraad echter dat zijn toestand nog niets vooruitgaat. Op de 8e oktober overlijdt burgemeester J. Langebeeke op 59-jarige leeftijd. Tijdens de raadsvergadering van 12 oktober spreekt loco-burgemeester, wethouder J. Polderdijk, een herdenkingswoord. In 1944, na de bevrijding, werd de overledene geroepen tot het ambt van waarnemend burgemeester. Bij Koninklijk Besluit van 26 juli 1945 werd hij officieel benoemd, waarna z'n installatie op 17 augustus 1945 plaatsvond. Hij kenschetst de overleden burgemeester als een harde werker. Onder zijn leiding werden 39 woningen gebouwd. De aanleg van electriciteit en waterleiding kwamen tot stand. Veel heeft hij gedaan aan het terugbrengen van de tijdens de oorlog door de Duitsers gevorderde vissersschuiten. Hij is naar Uitrecht vertrokken voor rust en herstel. Het heeft niet zo mogen zijn.
Vervolgens spreekt secretaris J.J. Huijssen o.a. de volgende woorden tot nagedachtenis van burgemeester Langebeeke: ‘Hij was collegiaal, welgemeend en hartelijk in de omgang en dwong door z'n optreden bijzondere waardering en respect af’. Totdat er een nieuwe burgemeester zal zijn benoemd treedt wethouder J. Polderdijk op als waarnemend burgemeester. Tot tijdelijk wethouder benoemt de gemeenteraad het raadslid J.L. Joosse.
* * *
Voor de visserij is het over het algemeen toch nog een gunstig jaar. De eerste helft van 1951 zijn de garnalenvangsten zeer matig. Maar vanaf september tot aan het einde van het jaar lopen de vangsten behoorlijk op en is de garnalenvisserij goed lonend. De Arnemuidse vissers brengen te Veere 350.000 kilo garnalen aan de wal. Dit levert een prijs op van in totaal ƒ 389.000. Te Vlissingen is de aanvoer van garnalen matig (149.000 kilo), maar is die van schol en tong goed.
* * *
De Hervormde gemeente brengt dit jaar, tevergeefs, beroepen uit op ds. G.H. van Kooten te Brandwijk, ds. W.J. Kolkert te Vlaardingen en ds. R.W. Steur te Ouddorp.
Op een vergadering op de 2e november besluiten de lidmaten met grote meerderheid dat voortaan de stemgerechtigde leden de ambtsdragers zullen verkiezen. Tot nu toe vond de verkiezing door de kerkenraad zelf plaats.
In de kerkenraad ontstaan dit jaar vacatures door het aftreden vanwege het bereiken van de 70-jarige leeftijd van ouderling K. van de Gruiter en van diaken F. Poortvliet. Gekozen worden tot ouderling Blaas Marijs Czn en tot diaken Klaas van de Ketterij. Marijs bedankt echter voor z’n benoeming. Gedurende zeer vele jaren zal K. van de Ketterij de Hervormde gemeente dienen als ambtsdrager.
Dit jaar wordt ds. F. Don de nieuwe consulent. De kerkenraad besluit twee oude gebruiken te beëindigen. Tot nu toe kwam de kerkenraad pas onder de voorzang de kerk binnen; voortaan zal de kerkdienst pas beginnen als de predikant de kansel heeft betreden. Ook zullen voortaan alle kerkgangers onder het naspel na de slotzang van hun zitplaatsen opstaan om ‘zodoende eerbied in het bedehuis te betrachten’; tot nu toe vond dit zeer ongeregeld plaats.
De jongelingsvereniging Maranatha vraagt de kerkenraad toestemming om gelden in te zamelen voor een nieuw vissersschip voor de familie Marijs. Het vergaan van hun kotter vorig jaar betekende voor deze familie een ware ramp en hierdoor zagen ze hun broodwinning verloren gaan. De kerkenraad wil de actie van harte ondersteunen.
Op de 1e september wordt de eerste steen gelegd van het nieuwe kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente aan de Burgemeester Langebeekestraat door de consulent ds. D.L. Aangeenbrug uit Terneuzen. De predikant bepaalt de talrijke belangstellenden, die tussen de funderingen en bouwmaterialen staan, bij de tekstwoorden 1 Koningen 6 : 11-13.
