1950

In zijn Nieuwjaarsrede blikt burgemeester J. Langebeeke terug op het afgelopen jaar: ‘Het zakelijk leven was in 1949 goed in Arnemuiden. Allen verdienden goed hun brood. Wel tekent zich de dure levensstandaard af’. De woningbouw beweegt zich in een groeiende richting: in 1948 werden 9 en in 1949 14 woningen gebouwd, terwijl voor 1950 een contingent van 15 woningen is toegezegd. Maar alles gaat in zo'n traag tempo, omdat de woningnood zo ontstellend groot is.
De aanleg van de zo zeer noodzakelijke riolering zal in het voorjaar in een bescheiden omvang worden aanbesteed. Ook verwacht hij dat de door het oorlogsgeweld vernielde Arnebrug in de aanstaande zomer kan worden hersteld. Dit zou voor de vissers van groot belang zijn.
Vooral de woningnood is wel het grootste zorgenkind van het gemeentebestuur, terwijl de riolering en de bestrating ook nog grote verbeteringen vereisen, eer we ze goed kunnen noemen. Dit alles zal veel geld kosten en onze gemeente op een vrij zware schuldenlast brengen. Toch eindigt burgemeester Langebeeke niet in mineur: ‘Hoewel zeer langzaam komt er toch meer tekening in zicht hoe de toestand zal worden’.

Volop bedrijvigheid met vis leuren. Grietje de Nooijer-van de Gruiter verkoopt een schaaltje garnalen bij een boerin op Walcheren.
Volop bedrijvigheid met vis leuren.
Grietje de Nooijer-van de Gruiter verkoopt een schaaltje garnalen bij een boerin op Walcheren.

Uit het overlijdensboek vermelden we, voor zover bekend, de volgende in 1950 overledenen:

13/1 Adriana Siereveld wv Lieven van Belzen (76 jr); 23/1 Hendrika Marijs ev Jacob de Ridder (74 jr); 4/2 Johannis de Nooyer ev Prina Marijs (59 jr); 13/3 Adriaan de Nooijer (45 jr); 10/4 Maria Roelse wv Francois Crucq, wonend Molenweg 44, (76 jr); 15/4 Johanna Mesu wv Izaak Cornelisse (75 jr); 25/4 Maatje de Bree wv Jacobus Kasteleijn (82 jr); 25/4 Elisabeth Molhoek wv Abraham Dingemanse (86 jr); 3/6 Cornelia Meeuwse wv Pieter Vinke (54 jr); 21/6 Jozina Blaasse (68 jr); 23/6 Cornelis Klaasse wv Pieternella van Eenennaam (87 jr); 21/7 de vroegere wagenmaker, wonend Langstraat 16, Dingenis Kousemaker ev Tannetje Crucq (78 jr); 29/7 Jannetje Marijs ev Johannis de Nooijer (71 jr); 1/8 Cornelia Johanna de Hamer ev Bernardus Jacobus la Soe (53 jr); 2/8 Willem van Belzen ev Jannetje van Belzen (48 jr); 15/12 de winkelier Marinus van Belzen ev Janna Meulmeester (63 jr); 16/12 de vissersman Casper Caljauw ev Theuntje van Belzen (68 jr); 25/12 Jannetje van Belzen ev Cornelis Grootjans (29 jr).

* * *

In juni vraagt gemeenteontvanger Abraham Buijs Jzn. ontslag per 1 augustus 1950 in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Bijna 29 jaar is Buijs in functie geweest als gemeenteontvanger. Het gemeentebestuur probeert hem te bewegen nog enige tijd aan te blijven. Maar de beslissing van Buijs om er nu uit te gaan staat vast. De gemeenteraad besluit dan ook hem op de meest eervolle wijze ontslag te verlenen onder dankzegging voor de door hem in deze functie aan Arnemuiden bewezen diensten. Ook betekent dit z'n ontslag als ambtenaar van de burgerlijke stand. In die functie volgt burgemeester Langebeeke hem op.
Tijdens de raadsvergadering van 31 juli, de dag van z’n 65e verjaardag, neemt de gemeenteraad in bijzijn van het secretariepersoneel en de oud-gemeenteopzichter Neugebauer afscheid van Buijs. De burgemeester spreekt hem in hartelijke woorden toe: ‘Het zal niet makkelijk vallen de arbeid die u zo lief was en zo na aan het hart lag neer te leggen. U wenste nimmer de waardering die velen U hadden willen tonen, omdat ze, Uw bescheidenheid kennende, hiervoor geen vrijmoedigheid meenden te hebben. Ook onze gemeente in haar geheel zal steeds in dankbare herinnering denken aan al hetgeen U in Uw ambtsperiode hebt gepresteerd en U steeds als een goed ambtenaar voor ogen houden en als voorbeeld stellen. Het zij U vergund onder 's Hoogsten Zegen nog tal van jaren van Uw welverdiende rust te mogen genieten’. Hij overhandigt Buys een envelop met een geldelijke blijk van erkentelijkheid van het gemeentebestuur. Vervolgens spreekt gemeentesecretaris Huijssen hem toe: ‘Als collega-ambtenaar hebt ge steeds een bereidwilligheid aan de dag gelegd die door niemand te overtreffen is... U deed dat op een wijze die boven alle lof verheven is... Ook hebt U steeds van Uw plaatselijke bekendheid als geboren Arnemuidenaar buitengewoon veel gemak gehad’.

Secretaris Huijssen tot de scheidende Abr. Buijs: ‘ U deed dat op een wijze die boven alle lof verheven is....’.
Secretaris Huijssen tot de scheidende Abr. Buijs: ‘ U deed dat op een wijze die boven alle lof verheven is....’.

Daarna dankt de scheidende gemeenteontvanger voor de vriendelijke woorden. Hij ‘memoreert vervolgens talrijke voorvallen tijdens zijn ambtsperiode ondervonden, waarna men nog enige tijd in gezellig samenzijn met de scheidende functionaris doorbracht’.

Abraham (Bram) Buijs werd in 1885 geboren als zoon van de vroegere gemeenteontvanger Jan Buijs en Adriana Nieuwenhuyse. Hij werd in 1920 benoemd tot bode/schrijver en in l922 tot gemeenteontvanger. Buijs genoot grote bekendheid als liefhebber van de historie van Arnemuiden. Hij publiceerde een aantal artikelen over Arnemuiden Samen met F.P. Polderdijk uit Nieuwland schreef hij het boek ‘Geschiedenis van de Oranjepolder’ Hij is in 1962 op 74-jarige leeftijd overleden. In het blad ‘Arneklanken’ van de Historische Vereniging Arnemuiden is in 1996-1998 een aantal artikelen van en over hem opgenomen.

In deze raadsvergadering benoemt de gemeenteraad een nieuwe gemeenteontvanger. Het is de 33-jarige P. Wisse, kassier van de Coöperatieve Boerenleenbank te Arnemuiden en Nieuwland. Ook deze markante persoon zal tal van jaren Arnemuiden dienen als gemeenteontvanger.
Tegelijk wordt de 3e ambtenaar ter secretarie, Jan de Klerk, bevorderd tot 2e ambtenaar.

In oktober vertrekt een aantal oudheidkundige voorwerpen uit de Arnemuidse historie voor enkele weken naar een culturele tentoonstelling in Gent: 2 koperen kandelaars met wapens van Amemuiden, de rederijkersborden, 3 zilveren en 1 koperen kolfje, 3 zilveren schildjes van de rederijkerskamer, de zilveren beker en de zilveren ambtsketen van de gemeentebode.

* * *

Ook in de puffabriek is elke dag veel werk. De garnalenpellen worden hier gedroogd en tot vismeel verwerkt. Links eigenaar Piet Pelle en rechts Piet Stroo.
Ook in de puffabriek is elke dag veel werk. De garnalenpellen worden hier gedroogd en tot vismeel verwerkt.
Links eigenaar Piet Pelle en rechts Piet Stroo.
De herstelde Arnebrug met de woningen van brugwachter Oele en de familie Boogaard.

Ook 1950 staat volop in het teken van verwoede pogingen om de zo broodnodige woningbouw te realiseren.
Van de landbouwer A.C. Polderdijk, wonend aan de Oude Dijk te Nieuw- en Sint Joosland, koopt de gemeente 37.40 are grond aan ten oosten van de Spoorstraat tegenaan het Schuttershof voor bouwterrein. In dat terrein ligt een drinkput voor het vee, waaruit de landbouwer Dijke tot voor kort water betrok voor z'n beesten. Vooral het dempen van deze waterput kost heel wat. Op dit perceel hoopt men binnen afzienbare tijd de gemeente in oostelijke richting uit te breiden.

De dit jaar gebouwde woningen aan het begin van de Molenweg.
De dit jaar gebouwde woningen aan het begin van de Molenweg.

Aan de zuidzijde van de Molenweg worden dit jaar opnieuw enkele percelen grond in erfpacht uitgegeven voor woningbouw: aan de fietsenmaker/elektriciën Jac. Marteijn Jzn, aan C. van Dalen en aan z'n buurman A.W. de Klerk, klompenmaker te Nieuw- en Sint Joosland. De Klerk gaat in de werkplaats naast zijn woning klompen maken voor de Arnemuidse bevolking. Hij vormt vanaf nu een bekende verschijning en zorgt voor ambachtelijke bedrijvigheid in het eerste huis vanaf de molen. Meestal ligt er een grote hoop hout en houtafval naast z'n werkplaats.

De klompenmakerij van De Klerk. Achter de stapels boomstronken is de mosselfabriek te zien.
De klompenmakerij van De Klerk. Achter de stapels boomstronken is de mosselfabriek te zien.

Aan de zuidzijde van de Molenweg, tussen de molen en het veerhuis, ligt omstreeks deze tijd maar één woning, in de volksmond ‘de keêten’ genoemd, bewoond door A. Wisse. Het betreft hier het restant van de vroegere zoutketen van Arnemuiden aan de Keetweg. Dit groen geteerde karakteristieke bouwsel lag op een stuk dijk of een verhoging.

Klompenmaker De Klerk is druk bezig met een grote sierklomp.
Klompenmaker De Klerk is druk bezig met een grote sierklomp.

De Vereniging Het Groene Kruis laat dit jaar een woning voor de wijkverpleegster bij het uitleenmagazijn aan de Zuidwal bouwen. Naast de woning komt een garage, die ‘t Groene Kruis aan de gemeente verhuurt voor brandweergarage.

Voor de bouw van 13 woningwetwoningen aan de zogenaamde ‘verlengde Roomsestraat’ (de Schoolstraat) vraagt het gemeentebestuur geldelijke steun uit ‘s Rijks kas. Kort daarop kan aannemer Izaak Boone beginnen met de bouw van deze woningen. De aan de overzijde van de verlengde Roomsestraat gebouwde 12 woningwetwoningen komen dit jaar voor bewoning gereed. In december komt een toezegging van het ministerie van volkshuisvesting dat Arnemuiden 15 woningen mag bouwen, mits deze vóór de 31e december kunnen worden aanbesteed. Hoewel nog een poging wordt ondernomen, blijkt dit praktisch onhaalbaar te zijn. Overigens vinden er onderhandelingen plaats met de Christelijke Woningbouwvereniging Walcheren over de overdracht van de woningwetwoningen in de verlengde Roomsestraat en aan de Spoorstraat.

De gebouwde blokken woningen aan de Verlengde Roomsestraat (de Schoolstraat). De bestrating moet nog worden aangelegd.
De gebouwde blokken woningen aan de Verlengde Roomsestraat (de Schoolstraat).
De bestrating moet nog worden aangelegd.

Aannemer J.K. Crucq sr. gaat zelf ook bouwen op de hoek van de Markt/Langstraat op de plaats van de oude en vervallen gebouwen van de (hoef)smederij van de gebroeders Buijs. Bijna twee eeuwen was hier een smederij gevestigd. Het smidsbedrijf is dit jaar opgeheven. De broers Jan, Wannus en Piet en hun zuster Pie trekken zich terug in hun huis Markt 6 naast de kerk.

De oude smederij van de gebroeders Buijs op de hoek Markt/Langstraat. Deze wordt dit jaar gesloopt. Op deze plaats gaat J.K. Crucq sr. bouwen. De familie Buijs gaat in het huis links van de smederij wonen (naast het brandweerhuisje).
De oude smederij van de gebroeders Buijs op de hoek Markt/Langstraat. Deze wordt dit jaar gesloopt.
Op deze plaats gaat J.K. Crucq sr. bouwen.
De familie Buijs gaat in het huis links van de smederij wonen (naast het brandweerhuisje).

* * *

De aanleg van het sportveld aan de Van Cittersweg krijgt verder gestalte. De Heidemij. komt met een kostenberekening voor een sportterrein voor de voetbalvereniging. De aanleg, drainage en beplanting komt ongeveer op ƒ 10.000, terwijl de bouw van een kleed- en rustlokaal en de afsluiting van het terrein ongeveer ƒ 5.000 zal kosten.

De Markt met de smederij met ervoor de travaille in de dertiger jaren. In gedachten verzonken gaat de oude Adriaan Oreel over de Markt.
De Markt met de smederij met ervoor de travaille in de dertiger jaren.
In gedachten verzonken gaat de oude Adriaan Oreel over de Markt.

Zorgen geeft de mestvaalt aan de oostzijde van het Schuttershof. Vanuit de gemeenteraad wordt gewezen ‘op de onhoudbare toestand daar, omdat de daar gestorte faecaliën dikwijls niet terstond kunnen worden afgedekt wegens onvoldoende aanvoer van vuilnis’.

Ook de toestand van de oude begraafplaats in de Clasinapolder baart zorgen. Raadslid Schuit vraagt of er geen pachter meer is voor het gras op de begraafplaats. Dit is al sinds lang niet meer gemaaid, waardoor een onmogelijke toestand wordt veroorzaakt. Burgemeester Langebeeke deelt hem mee dat ‘de pachter kennelijk geen vee meer heeft’. Hij heeft er over gedacht ‘om de graven blank te maken, opdat het onkruid en gras beter geweerd kan worden. Bij hem bestaat nog altijd de vrees dat dit bij sommige ingezetenen of familieleden bezwaar zal ondervinden, hoewel de graven in feite ongeschonden blijven’.

De herstelde Arnebrug met de woningen van brugwachter Oele en de familie Boogaard.

Nadat de gemeenteraad van wethouder Polderdijk verneemt dat dit in Kleverskerke ook is gebeurd en daar weinig aanstoot aan is genomen, besluit men dit ook hier toe te passen. Er zal een proef worden genomen.

In juni wordt de nieuwe Arnebrug officieel in gebruik genomen. Raadslid Marien de Ridder heeft ‘er zich aan gestoten dat de opening met muziek heeft plaatsgevonden, omdat de verwoesting van de oude Arnebrug immers nog een gevolg is van oorlogshandelingen’. De burgemeester moet hem er op wijzen dat ‘bij het passeren van de brug het Wilhelmus is gespeeld, waarbij alle ernst is betracht’. Overigens worden ernstige klachten vanuit de gemeenteraad geuit over de slechte staat van de weg naar de Arnebrug. Hierin komt dit jaar nog verbetering. Er zijn ook klachten in de gemeenteraad ‘dat er ‘s zondags gezelschappen al zingende door de gemeente trekken’.

* * *

De gemeente treedt toe tot de gemeenschappelijke regeling voor Maatschappelijk Werk op Walcheren. Een ander, voor de gezondheidszorg belangrijk besluit is de toetreding van de gemeente tot de gemeenschappelijke regeling voor de Schoolartsendienst op Walcheren en de Bevelanden. Voortaan is de schoolarts een regelmatige en vertrouwde verschijning op de lagere scholen.
De firma Van Horssen mag vanaf dit jaar het voormalig brandspuithuisje op de Markt huren voor de opslag van materiaal voor hun rijwielhandel.
De brandweer neemt intrek in de garage naast de nieuwe woning van de wijkverpleegster aan de Zuidwal. Wat nog heel lang in gebruik blijft is het ophangen van de brandweerslangen in de toren. Periodiek worden de slangen uit het luik in het voorportaal van de kerk gehaald, op de Markt uitgerold en gecontroleerd.
Op voorstel van de raadsleden J.L. Joosse en M. de Ridder wordt de traditionele naam ‘Markt’ weer officieel ingevoerd. In het laatste oorlogsjaar werd dit gewijzigd. De aan de Markt gelegen huizen werden toen genummerd alsof ze gelegen waren aan de Langstraat en Noordstraat. Zo wordt b.v. de pastorie aan de Markt vanaf nu Markt 12 inplaats van Noordstraat A 23.
Aan de openbare lagere school neemt de onderwijzeres juffrouw P.C. de Graaf ontslag vanwege haar voorgenomen huwelijk. Juffrouw J.A. van Liere uit Middelburg volgt haar op.

Het personeel van de werf bezig met de reparatie van een hoogaars. 2e van links C. Meerman en rechts J. Oreel.
Het personeel van de werf bezig met de reparatie van een hoogaars. 2e van links C. Meerman en rechts J. Oreel.

J.H.W. Knolle krijgt aan het Schorretje 90 ca grond in erfpacht voor de uitbreiding van z’n reparatiewerkplaats voor scheepsmotoren. Opmerkelijk is de klacht vanuit de gemeenteraad over de hoge haag rond de dokterstuin op de hoek Molenweg/Singel. Deze haag vormt een gevaarlijke belemmering voor het uitzicht. Wat dat betreft is er in 47 jaar tijd weinig verbeterd: de haag vormt nog steeds een gevaarlijke belemmering voor het verkeer.

Grote bedrijvigheid op de scheepswerf van Meerman. De ARM 35 wordt opgekalefaterd. Verderop de werkplaats van Knolle voor de reparatie van de scheepsmotoren. (Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael. Veere).
Grote bedrijvigheid op de scheepswerf van Meerman. De ARM 35 wordt opgekalefaterd. Verderop de werkplaats van Knolle voor de reparatie van de scheepsmotoren.
(Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael).
De ARM 2 tuft de haven van Veere binnen. (Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael, Veere).
De ARM 2 tuft de haven van Veere binnen. (
Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael).

* * *

Voor de visserij is 1950 een matig jaar. De garnalenvangsten lopen uiteen: redelijk tot in september en matig tot slecht in het najaar. Bij de vismijn te Veere worden 280.000 kilo garnalen aangevoerd en te Vlissingen 173.665 kilo. De bijvangst van schol en tong is schraal. In vergelijking met vorige jaren wordt er bij de Vlissingse vismijn weinig (slechts 161.500 kilo) haring aangevoerd.

Op de 31e juli vergaat de ARM 20 van C. Marijs en z'n zoons door een aanvaring in het Steendiep, circa 10 mijl ten noordwesten van Westkapelle. Omdat de vergane kotter niet verzekerd was, wordt er een landelijke actie gevoerd uitgaande van het bestuur van de SGP-kiesvereniging en de mannen- en jongelingsvereniging van de Hervormde gemeente om geld bijeen te krijgen voor de gedupeerde vissersfamilie. Deze actie brengt zoveel geld op dat hiermee een schip uit België gekocht kan worden met een 60 PK motor.

* * *

De Hervormde gemeente brengt dit jaar, zij het tevergeefs, beroepen uit op ds. N. Kleermaker te Genemuiden, ds. A.J. Wijnmaalen te Oldebroek, ds. J. Wieman te Hoogblokland en kandidaat S. Gerssen te Putten.
Op de 21e juli overlijdt op 78-jarige leeftijd de oude, getrouwe ontvanger van de diaconie Dingenis Kousemaker, gewoond hebbend Langstraat 16. Vanaf 1936 genoot hij als boekhouder het onbeperkte vertrouwen van kerkenraad en diaconie. De kerkenraad benoemt tot nieuwe boekhouder van de diaconie z'n schoonzoon Jac. Scheele, gehuwd met Pieternella Kousemaker en wonend aan de Singel 15. De overweging van de kerkenraad hierbij is vermeldenswaard: ‘Daar de functie van boekhouder van de diaconie ruim honderd jaar in de familie Kousemaker werd gevoerd, wordt besloten om zo mogelijk in dezelfde familie te blijven en wordt Jac. Scheele, schoonzoon, als boekhouder benoemd’. Van 1850-1896 bekleedde Dingenis Kousemaker deze functie, van 1896-1936 z'n zoon Pieter Jacobus Kousemaker, van 1936-1950 diens broer Dingenis Kousemaker en van 1950-1983 diens schoonzoon Jacobus Scheele. Dit mag wel een opmerkelijk feit genoemd worden in de historie van de Hervormde kerk van Arnemuiden.

De Arnemuidse vissersvloot in de haven van Veere. Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael, Veere.
De Arnemuidse vissersvloot in de haven van Veere.
(Uit collectie Jhr. W.L. den Beer Poortugael).