1964
Uit de nieuwjaarsrede van burgemeester A. Hack is op te maken dat het inwonertal in 1963 toenam met 12 personen tot 2834. Er werden 56 kinderen geboren, terwijl 20 inwoners overleden.
Hij spreekt er zijn vreugde over uit dat twee nieuwe predikanten hun intrede deden. Daarmee kwam een einde aan de vacatures van 1 jaar in de Gereformeerde kerk en van 2 jaar in de Hervormde kerk.
Op de 9e juli vergadert de gemeenteraad in de nieuw gemeubileerde raadszaal van het gemeentehuis. Weliswaar behoort een stukje oudheidkundige sfeer, die de raadszaal in vroeger jaren kenmerkte, nu tot het verleden. Vroeger lagen achterin op een tafel de eeuwenoude wapens zoals hellebaarden en musketten. Ook de trommel van de stadsomroeper, de stenen der wet en de vaandels waren toen te bezichtigen.
Een hoogtepunt dit jaar is het werkbezoek van Hare Majesteit Koningin Juliana aan Arnemuiden op de 2e september 1964. Zij bezoekt de gemeente in het kader van de realisering van het Zilveren Schor, het geschenk van het koninklijk paar ter gelegenheid van hun 25-jarig huwelijk. De bouw van het jeugdcentrum Het Zilveren Schor begint nog dit jaar. Uit het verslag in de Zeeuwse krant nemen we het volgende over:
Op de uiterste rand van ‘Het Zilveren Schor’ staand heeft Koningin Juliana woensdagmiddag even met haar handen door het water van het Veerse Meer gespeeld. De koningin stond minuten lang op de walkant van het kroondomein tussen Arnemuiden en Veere waar binnenkort de bouw van het jongerenontmoetingscentrum ‘Het Zilveren Schor’ zal beginnen. Zeker een half uur lang liet ze zich vervolgens, diep gebogen over de maquette van het centrum, uitvoerig over de plannen voorlichten door architect Onno Greiner. Toen ze kort daarna vertrok in de richting van het Sloe, zei ze tot afscheid ‘Ik kom hier vast nog eens terug. Tot ziens’. Dat ‘tot ziens’ gold in het bijzonder twee echtparen in klederdracht uit Arnemuiden, die aan haar werden voorgesteld. De beide echtparen waren de broers Johannes en Jan Crucq met hun echtgenotes E. Crucq-Mesu en P. Crucq-Francke. Glunderend in hun Nieuwlandse dracht kregen ze een hand van de Koningin en enige vriendelijke woorden.
Jhr. mr. A.F.C. de Casembroot, commissaris van de Koningin in Zeeland, kon de verraste vorstin vertellen dat de heer Johannes Crucq (78 jaar) al 52 jaar pachter is van de hofstee ‘De Oranjepolder’ en de hele familie Crucq is dat al 97 jaar. Jan Crucq is dijkgraaf van de Oranjepolder. ‘Wat heeft hier vroeger gegroeid?’, informeerde de Koningin bij de beide boeren. Het antwoord kwam er vlot uit ‘tarwe en gerst’ Toch was deze vorstelijke ontmoeting bij de beide echtparen wat onverwacht gekomen: burgemeester A. Hack had ze er voor uitgenodigd. De groene pluche stoelen, die voor het hoge bezoek speciaal uit het Arnemuidse gemeentehuis naar de muziektent waren gebracht, werden niet gebruikt, behalve één: daarop legde de Koningin haar boeket om de handen vrij te hebben voor de maquette. Met een laatste handdruk, ook voor de twee Arnemuidense echtparen, en de wens voor veel succes aan het stichtingsbestuur van de zilveren jeugdcentra, stapte de Koningin weer in de hofauto. Daarmee kwam een einde aan het eerste bezoek van de vorstin aan ‘Het Zilveren Schor’ bij Arnemuiden.
In het najaar staat de herindeling van Walcheren volop in de belangstelling. De gemeente Nieuw- en Sint Joosland delft na een verbeten strijd het onderspit en zal per 1 juli 1965 worden opgeheven. Amemuiden blijft ongeschonden. Aan het Arnemuidse grondgebied wordt de Rapenburgpolder toegevoegd. Aan de gemeente Middelburg zal het poldertje waar S. de Nooijer z’n boerenbedrijf heeft (dit is aan de overzijde van het kanaal bij het vroegere ‘veertje’) worden afgestaan.
De gemeentegrens met Middelburg ligt nu midden door het kanaal. Omdat Middelburg een insteekhaven ter plaatse van de huidige Arnebrug wil maken, zal de grens in oostelijke richting verlegd worden. De Arnebrug zal worden verlegd tot nabij de spoorbrug.
Op het gemeentehuis gaan en komen voor de burgerij vertrouwde gezichten. De gewaardeerde 1e ambtenaar ter secretarie M. Bosma vertrekt wegens z’n benoeming tot commies 1e klas te Nijmegen. Hij krijgt eervol ontslag per 1 oktober als waarnemend secretaris, waarnemend gemeenteontvanger, ambtenaar van de burgerlijke stand en lid van de adviescommissie woonruimtewet. Ook de 2e ambtenaar M.J. Walraven vertrekt in verband met zijn benoeming tot adjunct-commies te Oost en West Souburg. Per 1 oktober treedt als 1e ambtenaar, tevens waarnemend gemeentesecretaris, de heer J. Verbree in dienst. Mejuffrouw J. Baas uit Nieuw- en Sint Joosland wordt aangesteld tot typiste.
Vanwege de opheffing van de openbare lagere school te Kleverskerke krijgt het hoofd der school I.J. de Bert eervol ontslag.
Het aantal inwoners neemt dit jaar toe met 16 tot 2849. Er worden 59 kinderen geboren en 34 personen vestigen zich te Arnemuiden, terwijl er 58 vertrekken. 19 inwoners overlijden, waarvan we noemen:
6/1 de weduwe Carolina Wilhelmina Verniel wv Willem Goedhart (87 jr); 10/1 Jacoba van de Ketterij wv Jan Schroevers (81 jr); 12/1 Jakes de Nooijer ev Maatje van de Gruiter (74 jr); 20/1 Marinus Blaasse ev Neeltje Molhoek (84 jr); 10/5 Lieven van Belzen ev Maria Marijs (85 jr); 27/4 Johannes Maljers ev Laurens Labruyère (71 jr); 7/5 ruim vier maanden na haar man Neeltje Molhoek wv Marinus Blaasse (87 jr); 19/5 Dina Mulder wv Izak de Nooijer (84 jr); 19/6 de vroegere klokluider Paulus Poortvliet wv Geertruida Bliek (87 jr); 1/7 Janna Meulmeester ev David Janse (66 jr); 12/7 Klaas van de Ketterij (74 jr); 9/10 Maatje van Belzen ev Willem Duvekot (61 jr); 1/12 Geertruida Schuit ev Bastiaan Marteijn (78 jr); 11/12 Catharina Maat ev Hendrik Hameling (75 jr); 15/12 Maria Meerman (69 jr).
* * *
Dit jaar wordt in Nederland het recordaantal van ruim 100.000 nieuwe woningen gebouwd. De provincie wijst Arnemuiden 14 woningen toe: 6 woningwetwoningen tot vervanging van de krotten en 8 premiewoningen. Dat betekent dat dit jaar 6 krotwoningen worden afgebroken. De Woningbouwvereniging krijgt toestemming om 6 woningwetwoningen te bouwen aan de Radermacherstraat. Met de bouw wordt al snel begonnen. Dit jaar komen ook 7 woningwetwoningen aan de Houwerstraat gereed. Thans zijn in het Poldertje ook nog 9 premiewoningen in aanbouw.
Met het oog op de verdere ontwikkeling van ‘het Poldertje’ voor de uitbreiding van de gemeente wordt de pachtovereenkomst met J. Maljers voor een perceel bouwland van circa 2 hectare vanaf 1 november 1965 niet meer verlengd. De grond is nodig voor de realisering van woningbouw ten oosten van de Veersedijk.
Het saneringsplan wordt met grote voortvarendheid aangepakt.
De firma Sturm en Dekker te Oostkapelle mag de woningen Zuidwal 20, 22 en 24, Schoolstraat 8 en 10 en de landbouwschuur Langstraat 20 slopen voor een bedrag van f 3.250.
De woningen Langstraat 19 en 21 worden dit jaar in het kader van het saneringsplan onbewoonbaar verklaard. Na onderhandelingen koopt de gemeente de woningen Westwal 12 en 14 van mevrouw de weduwe Joosse-Kousemaker te Goes. Ook de woningen Langstraat 19 en Nieuwlandseweg 36 worden in het kader van de sanering aangekocht van P.J. Kousemaker te Breskens. Piet Kousemaker en z’n vrouw zijn in deze tijd nog altijd goede bekenden in Arnemuiden. Tot voor enkele jaren geleden hadden ze hun slagerij aan de Langstraat (nu de bloemenzaak). Wat was het altijd een gezellige drukte in de sfeervolle slagerswinkel. Vele jaren later zullen ze vanuit Breskens toch weer in Arnemuiden komen wonen.
* * *
Ook dit jaar worden weer tal van verbeteringen en verfraaiingen in de gemeente gerealiseerd. Met veel voortvarendheid wordt het ene na het andere project aangepakt.
Op de 28e februari legt de heer Van Leeuwen van het ministerie van maatschappelijk werk, geassisteerd door aannemer J.K. Crucq, de eerste steen voor het nieuwe verenigingsgebouw. De nieuwbouw is mogelijk o.a. door de opbrengst van het oude verenigingsgebouw, een bijdrage van f 35.000 van het ministerie van maatschappelijk werk en een bijdrage van de Stichting Zuid-West Nederland.
Precies 9 maanden later, op de 28e november, is het een heuglijke dag voor Arnemuiden. Dan opent de Commissaris van de Koningin Jhr. mr. A.F.C. de Casembroot, het nieuwe verenigingsgebouw ‘De Arne’ aan de Radermacherstraat. De leefbaarheid in de gemeente en het verzorgingspeil nemen door het fraaie gemeenschapshuis aanzienlijk toe. Vele bruiloften, familiebijeenkomsten en officiële samenkomsten vinden vanaf nu in ‘De Arne’ plaats. De grote zaal biedt ruimte aan 300 bezoekers; in het oude verenigingsgebouw konden er ternauwernood 200.
Op het gebied van openbare werken valt dit jaar zeker melding te maken van de forse herbestratingwerkzaamheden in de gemeente. Herbestraat worden de Westwal, het Schuttershof, de Walstraat, de Houwerstraat, de De Manstraat, de Singel en de Spoorstraat.
Na vele jaren van voorbereiding kan in april eindelijk een krediet worden verleend voor de bouw van een 5-klassige Christelijke lagere school van f 450.000. Halverwege het jaar begint de nieuwbouw aan de Dokstraat, in de voormalige Dokpolder of ook wel genoemd ‘De Dokke’. Dit betekent dat het oude schoolgebouw van de School met den Bijbel gesloopt kan worden. Burgemeester Hack spreekt zelfs over ‘het verdwijnen van een zwarte vlek in de gemeente’.
Door de sloop van het oude schoolgebouw komt de weg vrij voor de bouw van de 32 bejaardenwoningen en het dienstencentrum van de kerkelijke stichting. Dit jaar vinden dan ook volop de voorbereidingen plaats voor de bouw van het bejaardencentrum.
De gemeenteraad stelt in maart het partieel uitbreidingsplan Tuindorp en het uitbreidingsplan Oranjeplaat vast, evenals het uitbreidingsplan ‘Dorp 1964’. Hierdoor ontstaat een mogelijkheid om het aftandse lompenpakhuis aan het Schorretje te laten verdwijnen. Dit zal een grote verbetering voor het aanzien van de gemeente betekenen.
* * *
Van historische betekenis is het als de gemeenteraad op 27 mei besluit ‘de klok van Arnemuiden’ in ere te herstellen.
De gemeenteraad stelt een krediet van f 5.000 beschikbaar voor de aanschaf van een zogenaamd ‘Westminster-klokkenspel’, bestaande uit vijf klokken. Het miniatuurcarillon zal elk half uur het bekende wijsje van de klokken van de Big Ben in Londen spelen. Eén van de huidige luidklokken zal in het klokkenspel worden gebruikt. De burgemeester geeft de raad een uitvoerige toelichting op de geschiedenis van de klokken van Arnemuiden.
In 1582 kocht het Stadsbestuur van Arnemuiden een uit een verwoeste abdij in de buurt van Mechelen afkomstig klokkenspel, dat uit 24 klokken bestond. Deze beiaard hing men in de toenmalige Sint Maartenstoren van de oude kruiskerk te Arnemuiden. In 1885 - de klokken hadden inmiddels een plaatsje gevonden in de toren van de huidige Nederlands hervormde kerk - besloot het gemeentebestuur het carillon te verkopen aan de Middelburgse koopman S.L. Gobets voor f 1125. Dit gebeurde om geld beschikbaar te krijgen voor de bouw van de openbare lagere school. Er bleven slechts twee klokken hangen. Hiervan is er momenteel nog één in Arnemuiden. De andere is in de Tweede Wereldoorlog weggevoerd door de Duitsers.
Het oorspronkelijke klokkenspel heeft tot 1962 in de Oostertoren van het Rijksmuseum gehangen. In de loop van de tijd zijn er zoveel klokken vervangen, dat er van de oorspronkelijke beiaard niet veel meer over is. In 1962 werd het carillon vervangen door een nieuw. De oude klokken bevinden zich nu in het museum ‘Van speeldoos tot pierement’ te Utrecht.
Omdat de aanschaf van een compleet klokkenspel te duur is, stelt het college voor een Westminsterspel aan te brengen. De gemeenteraad vindt dit een lofwaardig voorstel en gaat er graag mee akkoord. Het klokkenspel zal vervaardigd worden door de firma Eysbouts uit Asten. In augustus wordt het klokkenspel geïnstalleerd. De klokken zijn voorzien van een opschrift gemaakt door mr. J.C.J. van Schagen uit Domburg.
Tegelijk gaat de gemeenteraad akkoord met het voorstel om de twee bestaande klokken van een elektrische luidinstallatie te voorzien. De kosten hiervan bedragen f 4.000. Tot nu toe werden de klokken nog met behulp van een dik touw met mankracht geluid. Uit vroegere verhalen van oude klokluiders (Adriaan Joosse en z’n zoon Jozias Joosse) is bekend dat het goed luiden bij bepaalde gelegenheden (begrafenissen, kerkdiensten, koninginnedag) nog een aparte kundigheid vereiste.
* * *
Raadslid Oreel vraagt nadrukkelijk aandacht voor het om de drie maanden laten verschijnen van een gemeenteblad. Maar de burgemeester maakt zich er van af door te zeggen dat ‘dit in de praktijk op problemen stuit’.
Van belang is ook dat de gemeente toetreedt tot de gemeenschappelijke regeling voor het Recreatieschap Het Veerse Meer. Het schap neemt het beheer en het in goede staat houden van dit prachtige gebied in handen. Vanaf nu verschijnt ook het fraai uitgevoerde maandblad, de Veerse Meergids. Het bestuur van het Veerse Meerschap stelt in december het urgentieschema voor de recreatieobjecten vast. Als derde op het schema staat het recreatieplan onder de gemeente Arnemuiden in het Noord-Sloe aan de zogenaamde Oranjeplaat, in de directe nabijheid van de boerderij ‘De Kruitmolen’. De eerste fase omvat de aanleg van een jachthaven met 500 ligplaatsen voor plezierjachten, de bouw van een restaurant en het optrekken van circa 50 vakantiebungalows.
Ook tot een andere gemeenschappelijke regeling treedt de gemeenteraad toe, namelijk het Wegschap Walcheren.
De landbouwers rondom Arnemuiden hebben een zeer goed jaar. In 1964 krijgt ook de ruilverkaveling rondom Kleverskerke zijn beslag. Weliswaar verdwijnen daardoor de smalle kronkelende grintwegen en gaat dit element van het cultuurlandschap verloren. Maar de fraaie, nieuwe wegen en de nieuwe verkavelde gronden zijn een enorme verbetering, vooral voor de inwoners van Kleverskerke en de landbouwers.
* * *
Voor de visserij is het een vrij gunstig jaar. Weliswaar zijn de eerste 8 à 9 maanden slecht. Sommige vissers trekken in het voorjaar naar Scheveningen en IJmuiden. Maar het laatste kwartaal maakt veel goed. Er is in het najaar een grote aanvoer van garnalen met dagvangsten tot 1400 kilo. Door de grote aanvoer lopen de prijzen echter terug. Er is ook een goede bijvangst aan schol (38.300 kilo) en zeebliek (862.439 kilo).
Er worden 746.386 kilo garnalen gevangen. De totale opbrengst voor de vissers te Colijnsplaat is ƒ 1.424.000.
De Vlissingers moeten het dit jaar vooral hebben van de grote vangst van schol (97.000 kilo) en tong (21.600 kilo). Hun totale besomming is ƒ 578.533.
De vloot heeft in 1964 te kampen met verscheidene rampen, die alle gelukkig zonder verlies van mensenlevens aflopen.
Op 28 februari komt de ARM 15 tijdens dikke mist in aanvaring met een Duits motorschip en wordt vrij ernstig beschadigd aan de voorsteven. In de loop van het jaar loopt de ARM 10 (‘De Vrouw Grietje’) van schipper D. van Belzen voor de kust van Scheveningen vast op het strand, een anderhalve kilometer van de Scheveningse pier. Pas na een etmaal kan de gestrande kotter bij wassend water door de andere garnalenvissers, die de hele dag in de buurt bleven, naar volle zee worden getrokken.
Op 27 september loopt de ARM 50 tijdens het vissen ter hoogte van Scharendijke op de kust. Op 3 oktober lukt het de reddingsboot Jan Lels het schip vlot te trekken.
De Arnemuidse vloot breidt dit jaar uit tot 19 schepen met in totaal 2962 pk; Veere heeft nog 1 schip van 145 pk en de Vlissingse vloot telt 6 schepen met in totaal 1029 pk. Op 2 maart komt de nieuwe motorkotter ARM 4 (‘Jannetje’) in de vaart. Het schip heeft een Dieselmotor van 190 pk. De oude ARM 4 vaart nu onder het kenteken ARM 22.
Na een besloten zitting van ruim drie kwartier wijst de gemeenteraad het verzoek van de heer G. van de Gruiter tot financiële medewerking bij de aanschaf en inbouw van een nieuwe motor in zijn schip, de ARM 15, af.
* * *
De beide nieuwe predikanten, de Hervormde ds. Abbringh en de Gereformeerde ds. Oegema, zijn geheel andere persoonlijkheden dan hun voorgangers ds. M. Verweij en ds. H.K. Poelman. Ds. Abbringh is een stoere Groninger, wat stug maar voor ingewijden hartelijk. Keer op keer bedankt hij via de kerkbode ‘de gemeente hartelijk voor de vele blijken van hartelijkheid en vriendschap’. De Fries ds. Oegema is een deftige, eerwaardige verschijning. Onder hun bediening varen beide kerkelijke gemeenten wel.
De Hervormde kerkenraad krijgt bericht van het overlijden te Ede op 22 maart van de weduwe van de vroegere predikant van de Hervormde gemeente ds. M. Bron Verkerk. Sinds 11 juni 1939 was zij weduwe. Overigens is de berichtgeving in de Hervormde kerkbode aanmerkelijk summierder dan onder de vroegere redacteur, ds. M. Verweij. Maar zo’n voortreffelijk redacteurschap met zoveel nauwkeurigheid is maar weinigen gegeven.
