1983
Wie had 25 jaar terug kunnen denken dat Arnemuiden nog eens een van de snelst groeiende gemeenten van Zeeland zou worden? Toch heeft Arnemuiden na Valkenisse in het afgelopen jaar de grootste toename van Walcheren. Het aantal inwoners is gestegen met 56. Het totaal aantal woningen is nu 1403. Waar is de tijd (in de 18e eeuw) dat de stad net 100 woningen en nauwelijks 800 inwoners telde?
In het afgelopen jaar zijn 29 woningen gebouwd. Er was een record aantal geboorten.
Van de in 1983 overledenen noemen we:
7/1 Pieternella van Belzen ev Arie Schuit (60 jr); 9/1 Jacobus Scheele ev Pieternella Kousemaker (86 jr); 28/1 Izak de Nooijer (72 jr); 1/2 Pieternella Elizabeth Lous ev Jan Karel Crucq (62 jr); 2/2 (oud-wethouder) Casper van Hemert (78 jr); 6/2 Blaas van de Ketterij ev Grietje van Belzen (77 jr); 6/3 Leo Marijs (20 jr); 10/3 Klaas Marijs wv Geertruid de Ridder (76 jr); 11/3 Maria de Nooijer wv Dirk Goedhart (73 jr); 13/4 (drie maanden na z’n vrouw) Arie Schuit wv Pieternella van Belzen (62 jr); 15/5 Jozias Pieter Kusse ev Cornelia Dingemanse (79 jr); 7/6 Jacobus de Ridder ev W. van Belzen (64 jr); 6/7 Johannes Crucq ev Neeltje Pieternella Kousemaker (89 jr); 19/8 Neeltje van Belzen wv Klaas Schroevers (92 jr); 28/8 Krina de Nooijer ev Adriaan Siereveld (79 jr); 28/8 Blaas van de Ketterij (55 jr); 8/10 Pieter van Belzen ev C. de Ridder (63 jr); 15/12 Johannis Pieter de Ridder (79 jr); 17/12 Klaas van Belzen ev Jannetje van Belzen (77 jr).
Vermeldenswaard is dat de oude visser Joos Siereveld dit jaar z’n 102e verjaardag viert in verpleeghuis Der Boede.
* * *
Op 4 juni neemt dokter M.L. van der Moer afscheid van zijn praktijk. Ruim 40 jaar oefende hij de taak van huisarts uit, waarvan 38 jaar te Arnemuiden. In een interview zegt hij: ‘Ik kijk terug op een wereld vol lief en leed. Ik neem met een zekere weemoed en een zekere blijdschap afscheid van mijn patiënten. Weemoed omdat ik vergroeid ben met de inwoners van Arnemuiden. Aan de andere kant blijdschap om de zware taak van huisarts neer te kunnen leggen’.
Toen dokter Van der Moer in 1945 te Arnemuiden kwam ‘bestonden daar toen erbarmelijke toestanden en naast grote armoede heerste er veel tuberculose en tyfus. In 1943 en 1944 heerste er zelfs zoveel tyfus in Arnemuiden dat de patiënten niet meer terecht konden in het ziekenhuis van Middelburg. Ze werden verpleegd in tenten die in Arnemuiden werden opgezet’.
In april benoemt de gemeenteraad dokter Van der Moer tot ereburger van Arnemuiden ‘vanwege betoonde gemeenschapszin, besluitvaardigheid en daadkracht’. Ook krijgt hij de versierselen opgespeld, behorend bij z’n benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Het officiële afscheid heeft plaats in een overvol verenigingsgebouw De Arne. Burgemeester Markusse noemt de scheidende huisarts ‘in zekere zin de Albert Schweitzer van Arnemuiden’. Na het officiële gedeelte is er ‘een zeer druk bezochte, met veel attenties opgeluisterde receptie en Arne’s Genoegen speelde de artsenfamilie met verve toe tijdens een serenade’.
* * *
In het voorjaar begint de bouw van een deel van het bestemmingsplan Brakenburg II-west. In dit gebied start een bouwbedrijf met de bouw van 18 woningen in de vrije sector aan het Middelgat.
In het voorjaar zou volgens het plan kunnen worden begonnen met de aanleg van de nieuwe begraafplaats aan de Veerseweg. De gemeenteraad stelt hiervoor een krediet van f 206.300 beschikbaar. Wel moet de belendende dijk, de eeuwenoude noordelijke dijk van de Dokpolder, worden afgegraven. Tegen dit afgraven komen echter diverse instanties in het geweer en stellen een beroepszaak in.
* * *
De Stichting Oudheidkundig Museum heeft een pandje gevonden aan de Spoorstraat nummer 14 voor de huisvesting van het oudheidkundig museum. Voor de aankoopkosten van f 25.000 stelt de gemeenteraad zich garant. De inrichting komt ten laste van de Stichting. Voorzitter van het stichtingsbestuur is de heer C.J. ten Wolde en secretaris de heer B.J. de Reu.
In de loop van het jaar worden diverse acties gehouden voor financiële bijdragen, de werving van donateurs en de verzameling van oudheidkundige voorwerpen.
Begin november kan het pand voor het museum worden aangekocht. Gelijk daarna zijn vrijwilligers druk doende het toekomstig museum geschikt te maken.
Van historisch belang is ook de straatnaamgeving in het uitbreidingsplan Brakenburg-II. De namen verwijzen naar oude visgronden en voor de vissers bekende plaatsen: Deurloo, Sleendiep, Banjaard, Bultengat, Schone Waardin, Westgat en dergelijke.
Raadslid Marijs zegt ‘het een zeer verheugende zaak te vinden nu met name aan de roemruchte geschiedenis van Arnemuiden is gedacht’. Sommige raadsleden hebben twijfels of de namen ‘Westgat’, ‘Bultengat’ en ‘Schone Waardin’ in deze rij thuishoren. Maar de burgemeester antwoordt dat het college een gesprek heeft gehad ‘met een oude visser, die daarover veel weet. Het Bultengat is een bekend begrip bij de vissers. De Schone Waardin was een beruchte plaats die bij elke visser bekend was. Daar ter plaatse was het water het diepste van de hele Westerschelde en daar kwamen de schepen het dichtst bij de kust’. Daarop stemt de gemeenteraad met de namen in, zij het dat de naam ‘Westgat’ veranderd wordt in ‘Middelgat’.
Beraad is er ook over de plaats waar het destijds door de firma Meulmeester geschonken anker opgesteld moet worden: aan de Molendijk, op het Hoofd of op de Markt. Uiteindelijk blijkt de Markt, net voor de ingang van de kerk, de beste locatie te zijn.
Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog leven dit jaar op. Een grootscheepse zoekactie naar explosieven op dertien hectaren langs de Muidenweg wordt gehouden. De actie is ontstaan nadat landbouwer G. Quist vorig jaar november op een op scherp staande Engelse vliegtuigbom stuitte. De zoekactie wordt uitgevoerd door vijf man van de duik- en demonteerploeg van de Koninklijke Marine uit Den Helder. Dag in dag uit worstelt het team zich met behulp van zoekdetectors door de zware klei en graaft met de hand honderden gaten. In totaal vinden ze 42 granaten, twee granaatkoppen, onderdelen van twee brandbommen, een staart van een mortier, vier bodemplaten met daarin springstof voor 26,5 cm granaten (die als scheepsgeschut werden gebruikt) en een hoop munitie voor pistool, geweer en mitrailleur. De projectielen, die alle uit de Tweede Wereldoorlog dateren, worden op het strand van Breezand tot ontploffing gebracht. In de naaste toekomst zal verder gegaan worden met de zoekactie.
* * *
Het gemeentelijk voorlichtingsblad ‘Raadhuisklanken’ zal voortaan in een veranderde uitvoering verschijnen. De versobering gaat echter niet ten koste van de informatie.
Er moet een krediet van f 21.000 op tafel komen voor de reparatie van de toren. De balken blijken behoorlijk ingerot te zijn. Enkele jaren geleden werd de torenspits al gerenoveerd; die leverde toen acuut gevaar op. Eind december blijkt dat er nog eens f 25.000 nodig is voor de verbetering van de toren. Ook de dragende balken moeten vernieuwd worden. Eigenlijk, zo oordelen de deskundigen, zou er in totaal wel f 100.000 nodig zijn om alles afdoende te renoveren.
Het gemeentebestuur beijvert zich dit jaar zeer voor de verplaatsing van het mosselconservenbedrijf van Mieras van het Tuindorp naar het terrein van de voormalige Vitritefabriek aan de Keetweg. Het gaat om een grote operatie, ‘een miljoenenproject’, waarbij zeer omzichtig te werk moet worden gegaan vanwege de financiële gevolgen. Er vinden dan ook intensieve onderhandelingen plaats met Vitrite en Mieras. In oktober is het zover dat de gemeenteraad ‘het Mierascomplex’ aan het Tuindorp aankoopt. De verplaatsingskosten bedragen f 1.083.650. De Directie Volkshuisvesting Zeeland draagt vijf ton bij en de provincie betaalt 3 ton. De Vitrite verlaat de fabriek aan de Keetweg medio december. Tot aan het einde van het lopende mosselseizoen (april 1984) blijft Mieras in het Tuindorp. Het streven is er op gericht dat de nieuwe mosselconservenfabriek aan het begin van het volgende mosselseizoen bedrijfsklaar is.
Gevaar dreigt dit jaar voor opheffing van het station. De vernielingen aan en rond het stationsgebouw door de Arnemuidse jeugd blijken zo groot te zijn dat de Nederlandse Spoorwegen serieus denkt over sluiting van het station.
* * *
Voor de visserij is het een goed jaar. De resultaten van de grotere kotters geven een toename te zien van de besommingen. De garnalenvangsten zijn minder dan vorig jaar.
In Colijnsplaat worden 1.208.515 kg aangevoerd (was in 1982 1.360.963 kg). De opbrengsten zijn echter aanzienlijk hoger (ƒ 6.096.422 tegen ƒ 4.994.491 in 1982). De vismijn te Colijnsplaat fungeert thans als tweede garnalenaanvoerhaven van ons land. 21% van de totale Nederlandse aanvoer wordt in Colijnsplaat gemijnd.
Bij de algemene beschouwingen in de gemeenteraad geeft visserijexpert, raadslid C. Marijs, weer een weergave van de toestand van de visserij: ‘De Arnemuidse vloot had het afgelopen jaar sterk wisselende resultaten. Het merendeel van de schepen moet het verder van huis zoeken, zelfs al om de Noord. Arnemuidse kotters worden gesignaleerd bij Doggersbank en ter hoogte van Schotland. Per schip zet men circa 600 kisten vis weg aan het eind van de week’.
De vloot bestaat thans uit 12 kotters, waarvan 10 grote met een totaalvermogen van 16.985 pk en 2 kleine met in totaal 223 pk. Deze schepen hebben samen 68 opvarenden. Onder het kenteken VLI varen thans 5 schepen met in totaal 9040 pk.
De Zeeuwse vissersvloot geeft een opmerkelijke toename te zien tot 65 kotters: 4 nieuwgebouwde en 3 uit de vaart aangekochte schepen worden aan de vloot toegevoegd.
Van groot belang voor de grotere kotters is in september als de 1e paal wordt geslagen voor de nieuwe vismijn te Vlissingen. De afmetingen van de mijn zijn 140 x 20 meter. Voor het huidige aantal schepen is deze capaciteit voldoende.
* * *
De Hervormde gemeente wordt dit jaar gediend door ds. A. Schaap. In de kerkenraad hebben zitting de ouderlingen C. Baaijens, C. van Belzen, L. van Belzen, K. van de Ketterij, J. Meulmeester, B. de Ridder en L. Theune en de diakenen C. Blaasse, C.J. Blok, W. Geelhoed, A. Joziasse, B. de Ruiter en R. Schroevers.
In april besluit de lidmatenvergadering van de Hervormde gemeente tot uitbreiding van het verenigingsgebouw op het achterste gedeelte van de pastorietuin. De nu beschikbare verenigingsruimte is in de praktijk veel te krap voor de kerkelijke activiteiten. De kosten zijn ongeveer f 250.000.
Voor de Gereformeerde Gemeente in Nederland is het een bijzondere dag als op 29 september de bevestiging en intrede plaatsvindt van kandidaat W. Verhoeks. Voor deze diensten stelt de kerkvoogdij van de Hervormde gemeente bereidwillig het kerkgebouw en de bijgebouwen ter beschikking. De bevestiging onder zeer grote belangstelling heeft plaats door ds. F. Mallan.
‘s Avonds doet ds. W. Verhoeks intrede in zijn eerste gemeente. Er zal een zeer nauwe band ontstaan tussen de predikant en z’n gemeente. Het zullen voor deze kerkelijke gemeente goede en onvergetelijke jaren worden.
