1955
Van groot belang is het als de Tweede Kamer in december akkoord gaat met de Wet op de ouderdomsvoorziening. Minister-president dr. W. Drees dankt hieraan, aan de AOW, z’n bekendheid. Dit jaar wordt het aantal zetels van de Tweede Kamer uitgebreid tot 150 en dat van de Eerste Kamer tot 75.
Vermeldenswaard is ook dat omstreeks deze tijd de zelfbedieningswinkels of supermarkten hun opmars doen. Albert Heijn is een van de eerste winkelbedrijven die hiermee de markt verovert. Aardig om te vermelden is ook dat de metalen gulden dit jaar in circulatie komt en de uitgifte van biljetten van één gulden wordt stopgezet.
Aan het begin van het nieuwe jaar spreekt burgemeester W.H. van der Heide voor het eerst zijn nieuwjaarsrede uit. Enkele passages uit zijn gedegen toespraak volgen hier:
Het jaar 1954 is voor U en mij een belangrijk jaar geweest. Door het vertrek van burgemeester Van den Bos, wegens benoeming te Sint Annaland, viel mij de eer te beurt als burgemeester in Uw midden te worden benoemd. Een benoeming waarvoor ik heden ten dage nog zeer dankbaar ben en ik twijfel er niet aan, dat, wanneer de aangename verhoudingen bestendigd mogen blijven, een plezierig arbeidsveld verzekerd zal zijn.
Het College van Burgemeester en Wethouders onderging verandering, daar de heer J.L. Joosse zich, wegens drukke werkzaamheden, genoodzaakt zag als wethouder te bedanken en in diens plaats de heer J. Siereveld werd benoemd. Vanzelfsprekend zijn deze bestuursveranderingen van invloed geweest op de vlotte afwerking van verschillende voorbereide werken.
Terugziende op het afgelopen jaar meen ik toch te mogen opmerken dat in 1954 veel door U is tot stand gebracht. Door de vaststelling van een, op voortreffelijke wijze door de heer J. de Klerk ontworpen, en door ijverige handen vervaardigde gemeentevlag, kwamen wij hiermede tot een dankbaar bezit.
De aflevering van de al lang bestelde brandspuit en manschappentrekkerswagen voorzag in een dringende behoefte.
De aanschaffing en het aanbrengen van de nieuwe luidklok heeft er toe bijgedragen dat de oude vertrouwde klanken weer over de gemeente klinken.
Voorts is tot uitvoering van verschillende door u genomen besluiten gekomen. Ik noem U alzo de oprichting van een badhuis, de bouw van een zuiveringinstallatie, de riolering van de spoorsloot en de herbestrating van de Molenweg en het Tuindorp.
Op het gebied van de volkshuisvesting staat het er nog verre van rooskleurig voor. Het stemt tot dankbaarheid dat naast de gemeentelijke woningbouw het particulier initiatief grotere vormen gaat aannemen. Het niet voldoende beschikbaar hebben van bouwvolume betekent echter zowel voor de volksgezondheid als voor de huisvesting een grote handicap. De bouw van de 12 woningwetwoningen vordert vlot en ik hoop, dat thans geen stagnatie meer zal worden ondervonden vanwege de weersgesteldheid.
Als nieuwe plannen voor het komende jaar noemt burgemeester Van der Heide het nieuwe, thans ter goedkeuring bij Gedeputeerde Staten liggende uitbreidingsplan ‘het Poldertje’, het saneringsplan, de bouw van een nieuwe openbare lagere school met gymnastieklokaal en de aanleg op verschillende plaatsen van kostbare beplanting. Ook noemt hij in het bijzonder de vrije tijdsbesteding van onze jeugd.
Een ruim aanbod van garnalen. Wachtend, ieder met een emmer, op de garnalen uit Veere. Bijna elk gezin pelde wel garnalen als bijverdienste.
1955 is voor de bevolking van Arnemuiden een zeer gunstig jaar. Zowel de landbouw als de visserij boeken goede resultaten. Vooral door de rijke inkomsten voor de visserij zijn de inkomsten in vele gezinnen gestegen. Een ruim aanbod van garnalen betekent veel gelegenheid om garnalen te pellen en een goede bijverdienste voor de gezinnen door deze huisarbeid.
De bevolking neemt dit jaar toe met 25 personen; het aantal inwoners stijgt van 2844 tot 2869. Daarmee wordt de dalende lijn van de afgelopen jaren op gunstige wijze omgebogen. Het aantal geboorten is dit jaar 48. Er vestigen zich 75 en er vertrekken 86 personen. Het is opmerkelijk dat dit jaar slechts 12 inwoners overlijden. Van hen noemen we:
8/2 de welbekende petroleumman Izak de Waardt, geboren te 's-Heer Arendskerke ev Cornelia Meulmeester (40 jr); 6/3 Pieternella Crucq wv Izaak Kodde (92 jr); 19/3 Adriana Koppejan wv Adriaan de Rijke (80 jr); 13/4 Jan Marijs ev Grietje de Nooijer (36 jr); 21/6 Jacob de Ridder wv Hendrika Marijs (81 jr); 13/7 Adriaan de Jonge, geboren te Ovezande, wonend in de hooggelegen huisjes aan het Schuttershof, ev Pieternella de Rijke (87 jr); 21/7 Jacoba Maria Hoveijn wv Cornelis van Waarde (80 jr); 4/9 Theuntje Baak ev Joos van Belzen (81 jr); 9/9 Adriana de Ridder ev Job de Nooijer (78 jr).
* * *
De gemeenteraad houdt zich in 1955 bezig met verscheidene belangrijke ontwikkelingen, die een aanmerkelijke verbetering voor de Arnemuidse bevolking inhouden.
Tijdens de beraadslagingen blijken met name de raadsleden Allaart (PvdA) en Joosse (SGP) toonaangevend te zijn wat betreft visie en kundigheid. Vele malen kruisen beiden de degens met elkaar vanwege het groot verschil in principiële uitgangspunten. Opvallend daarentegen is dat, volgens het notulenboek, enkele raadsleden zich tijdens de raadsvergaderingen uitputten in allerlei beuzelachtige futiliteiten.
De gemeenteraad stelt een nieuw Reglement van Orde voor de raadsvergaderingen vast. Dit vervangt het van 1906 daterende reglement. Op voorstel van raadslid Joosse besluit de raad met algemene stemmen dat de voorzitter de vergaderingen met ambtsgebed zal openen.
Toch loopt het dit jaar een keer verkeerd tussen college en gemeenteraad. Hoewel burgemeester Van der Heide na z'n installatie intrek heeft genomen in de nieuwgebouwde ambtswoning aan het eind van de Molenweg, oordeelt het college dat deze woning te klein is voor het burgemeestersgezin. Buiten medeweten van de gemeenteraad heeft het college al diverse alternatieven bekeken, zelfs de verkoop van de ambtswoning aan de Boerenleenbank. De gemeenteraad is hierover zeer ontstemd en spreekt z'n afkeuring uit dat dit buitenom de raad is gebeurd. Daardoor wordt men nu voor een voldongen feit geplaatst. Het resultaat is echter dat het burgemeestersgezin in de ambtswoning blijft wonen.
In november schenkt dr. M.W.R. van Vollenhoven, voormalig buitengewoon gezant van de Koningin in Spanje en ambachtsheer van Kleverskerke, de gemeente een geschilderd portret van hem. Met algemene stemmen aanvaardt de gemeenteraad dit geschenk. Hoewel de ambachtsheer Van Vollenhoven geen enkele keer voorkomt in de historie van Arnemuiden zal het grote schilderij in later jaren een ereplaats krijgen in de burgemeesterskamer van het gemeentehuis. Er zal zelfs ook een straat naar Van Vollenhoven genoemd worden.
* * *
Binnen het gemeentebestuur zijn in het afgelopen jaar plannen gerezen om te komen tot de bouw van een nieuwe openbare lagere school. De oude school aan het Schuttershof dateert van 1883 en voldoet na ruim 70 jaar in geen enkel opzicht meer aan de thans aan het onderwijs gestelde eisen. Overigens is opmerkelijk dat de in 1883 afgedankte openbare school, daterend van 1845, nog steeds in gebruik is in de Lionstraat als kleuterschoolgebouw.
Het is een verheugend bericht als blijkt dat de nieuwbouw van de openbare school op de Urgentielijst scholenbouw 1955 is opgenomen met 7 lokalen. Met voortvarendheid pakt het gemeentebestuur de realisering van de nieuwbouw aan. In een extra vergadering in maart bespreekt de raad de bouwplannen met de Inspecteur van het lager onderwijs, de heer A.A. Leenhouts. De architect heeft een maquette gemaakt van z'n ontwerp. Hoewel de Inspecteur een voorstander is van een zgn. halschool vindt hij het een mooi plan. Naast 7 lokalen voorziet het ontwerp ook in een aula. Het hoofd van de school, de heer Van Maelsaeke, en de leerkrachten tonen zich zeer enthousiast over het plan. De totale kosten komen neer op f 240.000. Met algemene stemmen en met grote tevredenheid besluit de gemeenteraad thans lot de bouw van een nieuwe openbare lagere school, net achter het huidige schoolgebouw.
Helaas ondervindt de bouw ernstige vertraging door de bouwstop die eind van het jaar wordt afgekondigd. In de eerstkomende maanden mag niet op rijksgoedkeuring worden gerekend. Zorgen geven ook de vele personeelsmutaties aan de openbare school.
Overigens voelt de gemeenteraad niet zoveel voor de suggestie van raadslid J.L. Joosse om de oude school om te vormen tot brandweerkazerne. Het gebouw is te oud en zal teveel onderhoud vergen. Enkele maanden later besluit de gemeenteraad op de plaats van de oude school een nieuw gymnastieklokaal te bouwen. In de loop van het jaar komt de urgentieverklaring van het rijk hiervoor af.
Nu de openbare school een modern gebouw krijgt, steekt de Christelijke lagere school aan de Schoolstraat wel erg af. Weliswaar is ook het schoolbestuur bezig met plannen voor nieuwbouw. Vanuit de gemeenteraad krijgt het schoolbestuur de suggestie om een nieuwe school te bouwen in de Dokweide.
Die drie ouderwetse schoolgebouwen, ze hoorden bij dat oude Arnemuiden van vóór de sanering. Het stokoude gebouw van de ‘bewaarschool’ in ‘het Leeuwertje’, daterend van halverwege de 19e eeuw. Maar ook dat sombere gebouw van de openbare lagere school aan het eind van de ‘Koeiestraat’. En ook het ouderwetse gebouw van ‘de School met den Bijbel’ aan ‘het slopje’ met daarnaast de (nu nog bestaande) ambtswoning van bovenmeester De Jonge.
* * *
Een andere belangrijke voorziening om Arnemuiden uit het dal te halen is de rioolwaterzuiveringinstallatie. In de vergadering van de gemeenteraad van februari presenteert het Ingenieursburo Van Hasselt & De Koning hiervoor een plan. De zuiveringinstallatie zal komen aan de Spoorstraat, ten zuiden van de spoorweg in de spoorsloot. De kosten zijn hoog en bedragen f 209.000. Niettemin gaat de gemeenteraad met algemene stemmen en met groot genoegen akkoord met deze zo belangrijke voorziening voor Arnemuiden.
Uit de aanbesteding blijkt dat de laagste inschrijver, de firma C. van der Klippe uit Vlissingen, ruim f 19.000 hoger zit dan de geraamde bouwkosten.
* * *
Daarnaast krijgen ook het uitbreidingsplan ‘het Poldertje’ en het saneringsplan volop de aandacht.
In april neemt de gemeenteraad kennis van het ontwerp-saneringsplan. Dit gaat nu eerst ter beoordeling naar de Commissie voor de uitbreidingsplannen. Pas daarna zal de gemeenteraad hier een oordeel over vellen. Het plan laat lang op zich wachten en komt pas eind november beschikbaar.
De ambachtsheer Jhr. D. Radermacher Schorer, die nogal wat grond in eigendom heeft in de Clasinapolder (‘het Poldertje’), komt op 10 oktober naar het gemeentehuis om het uitbreidingsplan te bespreken. Het college overlegt met hem de mogelijkheid van ruil van deze grond voor grond in het Noordsloe. Uiteindelijk zegt de ambachtsheer zijn medewerking toe om verkoop in overweging te nemen. Daardoor neemt het uitbreidingsplan meer definitieve vormen aan.
De volkshuisvesting is en blijft de grootste zorg van het gemeentebestuur. Het gereed komen dit jaar van 12 woningen aan het Schuttershof betekent maar een zeer geringe verlichting.
* * *
Ook op andere gebieden zijn er veranderingen en veelal ook verbeteringen.
Voor het eerst in de geschiedenis besluit de gemeenteraad een Ford vrachtauto aan te schaffen voor gemeentewerken.
De brandweer krijgt nieuw slangenmateriaal en de brandweerlieden nieuwe uniformen. Kleverskerke krijgt de beschikking over een bluseenheid.
De muziekvereniging ‘Arne's Genoegen’ ontvangt een renteloos voorschot van f 7.500 voor de aanschaf van nieuwe instrumenten. In dit verband gaan vanuit de gemeenteraad ook stemmen op voor het plaatsen van een vaste muziektent op de Markt. Tot nu toe is een rechthoekige, demontabele muziektent in gebruik. Het was voor de jeugd altijd een hele gebeurtenis als deze groen/geel geverfde muziektent op de Markt in elkaar werd gezet. En hoe indrukwekkend mooi was het als Arne's Genoegen op zaterdagavond op de sfeervol verlichte muziektent onder het dichte bladerdak van de lindebomen op de Markt een concert ten gehore bracht.
Op initiatief van burgemeester Van der Heide worden pogingen ondernomen om de hoog- en laagwaterklok in de toren weer in bedrijf te stellen. Het was in 1886 dat dit uurwerk en de maanbol door de heer J. Holthuijzen te Middelburg werden gereviseerd.
De gemeenteraad vraagt dringend aandacht voor de zo zeer slechte toestand van de drie gemeentehuisjes op de noord/oost hoek van het Leeuwertje (de Lionstraat). In een van deze armetierige huisjes (Lionstraat 6) woonde een bekend dorpsfiguur, Hubrecht Jobse (algemeen bekend als ‘Ubrecht kerkuul’). In de eerste twee huisjes woonde de oude Suus van de Ketterij.
Er is zelfs sprake van dat enige industrie in de gemeente kan worden aangetrokken. Ook worden de eerste signalen vernomen van de aanleg van een nieuwe rijksweg naar en op Walcheren. Maar geen enkel gemeentebestuur op Walcheren is bereid hieraan adhesie te betuigen.
Een historische gebeurtenis is dit jaar ook de opheffing van het veer over de Arne. Sinds het bestaan van Arnemuiden waren er altijd een of meerdere veerdiensten. Tot in de 19e eeuw op het Land van Ter Goes en Wolphaartsdijk. Maar eeuwenlang bestond ook de veerdienst over het Arnemuidse vaarwater op het Nieuwland. Sinds de kanalisering van de Arne in 1872 bestond het overzetveer over het Arnekanaal, het zogenoemde ‘veertje’ (nu het terrein van de firma Groenleer). Dit jaar wordt het Arnemuidse voetpad aan het openbaar verkeer onttrokken. Daardoor heeft het veer geen betekenis meer. De veerboot wordt getaxeerd en verkocht aan de op het hofje aan de overzijde van het kanaal wonende S. de Nooijer. Velen denken bij de opheffing van ‘het veertje’ met enige weemoed terug aan de vroegere veerman La Soe, de vader van wethouder Bernard la Soe.
* * *
De nieuwe weg vanaf de Spoorstraat in zuid/oostelijke richting naar de Veersedijk (het Schuttershof) krijgt de toepasselijke naam ‘Noordwaf’.
Ook dit jaar nog pacht Joos Marteyn de vishal aan het Stationsplein. Lourense uit Middelburg mag met z’n paard en wagen opnieuw de schillen en het groenteafval aan de huizen ophalen. Vertrouwde beelden waren dat in de vijftiger jaren: Lourense met z'n schillenkar, Jacus de Nooijer met de beerkar, Cor van de Ketterij met z'n paard en bodewagen, winkelier De Graaf van de Markt met z'n groentewagen, olieboer De Waard met z'n petroleumwagentje, melkboer David van de Broeke met z’n bakfiets met zuivelartikelen, vrouwtje Koster met haar melkkarretje, slager Ben Davidse met z'n transportfiets met de slagersmand voorop, Cornelis Joosse met de rollen zeil op z'n wagentje. Maar ook Arjaan van Dalen met z'n witte ijskar. Een ander vertrouwd tafereeltje was ijsboer Gillis de Nooijer met z'n gele ijswagentje met daarachter Jane de Voogd met haar friteskar.
Ook worden er verscheidene maatregelen genomen op het terrein van de vrije tijdsbesteding van de jeugd, zoals een speeltuin en een trapveldje. Men hoopt dat dit een oplossing biedt voor de moeilijkheden met en baldadigheden van de jeugd.
* * *
Voor de Arnemuidse garnalenvissers is het een rijk gezegend jaar. Vanaf mei is de vangst van garnalen zeer ruim en zijn de opbrengsten buitengewoon goed. Dit beperkt zich, zoals meestal, niet tot een enkele maand, maar de gunstige besommingen doen zich het gehele jaar voor. De vangst van garnalen in oktober is zelfs zo groot, dat de handel de grote aanvoer niet geheel kan verwerken. Bij de vismijn te Veere wordt dit jaar de ongekend hoge hoeveelheid van 710.000 kilo garnalen aangevoerd. De opbrengst hiervan is ƒ 772.885. Vrijwel de gehele Arnemuidse vloot, bestaande uit 18 kotters, vist nu vanuit Veere. De totale opbrengst voor de te Veere gelegen vloot is ongekend, bijna ƒ 1 miljoen. De rijke garnalenvangst betekent ook veel huisarbeid voor de garnalenpellende gezinnen.
Dat garnalen pellen! Hoevele huisgezinnen waren niet in de weer om emmers vol ‘gorrenaet’ te pellen! Wat was dat een aparte tak van nijverheid, dat garnalenpellen. Wie konden er vlugger pellen dan de Arnemuidse vrouwen! Wat een bedrijvigheid, gehele gezinnen geschaard rond de tafel met een hoop garnalen. Het leverde een maar wat goede bijverdienste op en de bakkers, slagers, kruideniers en andere winkeliers waren er goed mee.
* * *
Voor de Hervormde gemeente is het een bijzonder jaar. Na zo lange tijd en na alle verwikkelingen rondom de vorige predikant drs. J.C. Hooykaas kan de predikantsvacature worden vervuld. Beroepen worden uitgebracht op ds. R.W. Steur te Ouddorp en ds. M. Verweij te Bezooyen. Groot is de blijdschap als ds. M. Verwey het op hem uitgebrachte beroep aanneemt. Op zondag de 18e september doet hij intrede met de tekstwoorden uit Zacharia 4 : 1-3. Met buitengewone trouw en ijver dient deze eenvoudige predikant de gemeente. Hij wordt hierin op voorbeeldige wijze gesteund door zijn hartelijke echtgenote. Het zijn zegenrijke jaren waarin de rust in de gemeente terugkeert.
De Gereformeerde predikant ds. Veldhuyzen neemt een beroep aan naar de gemeente van Westbroek. In de afscheidsdienst in maart bepaalt hij de gemeente bij de tekstwoorden Deut. 30 : 19 en 20a. In de vacature wordt beroepen ds. H.K. Poelman uit Andel, die het beroep op 3 juli aanneemt. Op 28 september heeft de bevestiging en intrede plaats. Ds. Poelman is een geheel ander figuur dan z’n voorganger. Zag men ds. Veldhuyzen altijd in stemmige kledij, voor Arnemuiden is het iets bijzonders om ds. Poelman over straat te zien lopen gekleed in een bruin pak met een rode stropdas. Ds. Poelman zal de gemeente dienen tot in 1961.
