In maart zijn er verkiezingen voor de gemeenteraad. De Partij van de Arbeid verliest één zetel ten gunste van het CDA. Op de 14e april vergadert de raad voor de laatste keer in oude samenstelling. Afscheid nemen de raadsleden H.J. Balk (sinds 1974 raadslid), H.A. Kouman (sinds 1978 raadslid, waarvan wethouder van 1980-1982) en H. Lammers (sinds 1982 raadslid).
In zijn afscheidstoespraak memoreert burgemeester M.M. Markusse de wapenfeiten gedurende de achterliggende vier jaar: de verbouw van het gemeentehuis, de aanleg van het bedrijventerrein aan de Keetweg, het verplaatsen van de mosselconservenfabriek Mieras, voorzieningen op het gebied van onderwijs, sport en recreatie (uitbouw bungalowpark, camping De Witte Raaf, surfcentrum en 16 ha-gebied), de realisering van de wijk Brakenburg I, de start van Brakenburg II, winkelvoorzieningen en de reconstructie van straten en wegen.
Voor de nieuwe raadsperiode van vier jaar worden gekozen B.J. van Belzen (RPF), Jac. van Belzen (PvdA), W. Bezemer (CDA), P.J. Bos (SGP), L.F. Hamelink (VVD), P.W. van Leerdam (SGP), C. Marijs (SGP), B.J. de Reu (PvdA), B. de Ridder (CDA), J.J. Siereveld (RPF) en M.A. Stoffels (CDA).
Nieuwkomers zijn de heren Bezemer, De Reu en De Ridder.
Bij de wethoudersverkiezingen worden 6 van de 11 stemmen uitgebracht op Jac. van Belzen en 6 op M.A. Stoffels. De scheidende wethouder P.J. Bos wordt bedankt voor de prettige samenwerking.
Op 30 juni is de 58-jarige wethouder Jac. van Belzen 25 jaar lid van de gemeenteraad, waarvan vanaf 1972 wethouder. Een artikel in de PZC noemt hem ‘de onderkoning van Arnemuiden’. Burgemeester Markusse kenschetst hem tijdens de herdenkingsbijeenkomst met de woorden: ‘Uw inzicht in gemeentezaken dwingt respect en bewondering af. Je bent uitgegroeid tot een van de grootste bestuurders van deze gemeente’. De zilveren wethouder wordt met zeer waarderende woorden toegesproken door de (oud)burgemeesters M.M. Markusse, A. Hack en J. de Jonge, secretaris J. Kroon en de nestor van de gemeenteraad P.W. van Leerdam.
* * *
Dit jaar overlijdt een groot aantal inwoners. Onder hen zijn vele bekenden. Zovele markante personen die de Arnemuidse samenleving kleur gaven in vroeger jaren. Van degenen die ontvielen noemen we:
9/1 Willem Janse (86 jr); 2/2 Aart Leenhouts (65 jr); 25/2 Jan Meerman (86 jr); 2/3 Levina Coppoolse wv M. den Hollander (90 jr); 25/3 Blaas Meulmeester (68 jr); 26/3 Janna van de Gruiter wv Joos Joosse (83 jr); 26/6 Lena van Belzen ev Job Schroevers (73 jr); 12/7 Lianne van Belzen (3 jr); 23/7 Pieter de Vos (86 jr); 10/8 Clasina van Belzen wv Marinus van de Ketterij (73 jr); 1/9 Willem Meerman (73 jr); 10/9 Izaak van de Ketterij (79 jr); 19/9 Hendrik Grootjans (63 jr); 29/9 Susanna de Ridder wv Paulus Meulmeester (76 jr); 21/10 Cornelis Ventevogel (78 jr); 30/10 Jan Meulmeester (75 jr); 4/11 Pieternella Neeltje Kousemaker wv Jacobus Scheele (87 jr); 5/11 Willem van Belzen (41 jr); 10/11 Klaas Schroevers (78 jr); 10/11 Krina van Belzen-van Belzen (82 jr); 8/12 Jacomijntje Jobse wv Cornelis Ventevogel (76 jr); 8/12 Blaas de Nooijer (74 jr); 29/12 Pieter Stroo (76 jr); 31/12 Daniël van Belzen (67 jr).
Een bijzonderheid is als op 28 september Joos Siereveld de leeftijd van 105 jaar mag bereiken. Hij wordt ter gelegenheid van z’n verjaardag bezocht door de Commissaris van de Koningin, burgemeester Markusse, burgemeester Plomp van Valkenisse en wethouder Stoffels met hun echtgenotes.
* * *
De uitbreiding van Arnemuiden neemt nu grote vormen aan. In snel tempo wordt de wijk Brakenburg volgebouwd. Het zogenaamde ‘planologisch maximum’ voor Arnemuiden is vastgesteld op 34 woningen per jaar. In de nieuwste uitbreidingswijk Brakenburg II (West) worden 31 woningwetwoningen, 61 premiekoopwoningen en 5 vrije sectorwoningen gerealiseerd. Dit jaar zijn in aanbouw 16 woningwetwoningen en 9 vrije sectorwoningen. Binnen één jaar zullen 161 woningen in Brakenburg II (West) verrezen zijn. Dit plangedeelte zal dan voor 90% zijn gerealiseerd. Dat betekent dat over één jaar Brakenburg II volledig volgebouwd zal zijn.
Ook begint dit jaar de bouw van 13 woningwetwoningen op het terrein van de voormalige mosselconservenfabriek van Mieras in het Tuindorp. Deze rij woningen krijgt de straatnaam ‘Molenzicht’.
Ook dit jaar worden weer kredieten beschikbaar gesteld voor belangrijke verbeteringen: de asfaltering van de tot nu toe bestrate Nieuwstraat, de reconstructie van het kruispunt Spoorstraat/Schuttershof, het woonrijp maken van Molenzicht, de reconstructie van het kruispunt Nieuwlandseweg, de overname van een tennisbaan van de tennisvereniging, het uitbaggeren van een gedeelte van het Oude Gat met name voor de sportvissers en de aanschaf van een nieuwe vrachtauto voor gemeentewerken.
Aparte vermelding verdient de grote verbouw en uitbreiding van het gemeentehuis voor f 650.000.
* * *
In augustus gaat de Joos van Laren-basisschool van start. Voor de volledig nieuwe inrichting stelt de gemeenteraad een krediet beschikbaar. De Joos van Larenschool gaat uit van de Gereformeerde Gemeente in Nederland. De school is gehuisvest in leegstaande lokalen van ‘De Polderburcht’ aan de Clasinastraat. Gestart wordt met de groepen 1, 2 en 3. Elk jaar zal de school met één groep worden uitgebreid. De school is genoemd naar vader en zoon Joos van Laren, die beiden predikant waren. Precies 400 jaar geleden was de uit het Vlaamse Yperen afkomstige hugenoot ds. Joos van Laren (de Oude) predikant van Arnemuiden. Zijn tweede zoon Joos werd in Arnemuiden geboren en werd later o.a. predikant te Vlissingen. Hij is op de bekende Synode van Dordrecht benoemd tot één van de revisors van het Oude Testament.
De Groenmarkt aan de Van Cittersweg wordt dit jaar aangekocht door P.A. Janse en K. Oele uit Arnemuiden. Zij gaan het tuincentrum omvormen voor verscheidene doeleinden: een fresiakwekerij, een stalling voor caravans, verhuur aan meubelhandel De Schipper en tuincentrum Nouse te ‘s-Gravenpolder.
De gemeenteraad spreekt zich in juli in positieve zin uit over een intentieverklaring voor het 16 ha-gebied met de stemmen van de fracties van SGP en RPF tegen.
Het postbureau van de Rijkspolitie is thans gehuisvest in het voormalige woonpand Spoorstraat 38. Aankoop vindt plaats van een kavel grond in Brakenburg voor de bouw van een nieuw politiebureau.
Het winkelbestand ondergaat verdere uitbreiding door de winkels van Boekhandel De Ridder, het kachel- en parkethuis Jacobse, het schildersbedrijf ‘Arnemuiden’ en de vestiging van een broodboetiek van Steketee in het voormalige winkelpand van J. Pouwer.
* * *
Raadslid C. Marijs blijkt ook dit jaar weer op de bres te staan voor historische belangen. Hij vraagt in augustus ‘of het college er iets in ziet om van de scheepswerf Meerman een museum te maken’. Ook vraagt hij het college zich te verzetten tegen een vaste brug over het kanaal door Walcheren. Verder uit hij kritiek op het gedeeltelijk afgraven van een eeuwenoude dijk nabij de Susannapolder en informeert of dit toegestaan is. De burgemeester zegt hierop dat hij in gesprek is met de scheepsbouwer C. Meerman. En wat de dijk betreft, deze moet op last van de provincie in de oude staat worden terug gebracht.
Een andere historische bijzonderheid is als studenten in augustus aan de Kraayenholseweg een 14e eeuws kasteeltje opgraven. Het kasteeltje of ‘stenen huis’ is vermoedelijk gebouwd in het begin van de 14e eeuw. De fundamenten zijn 1.20 meter breed. Van het kasteeltje worden de vier hoekpunten, de fundamenten van de spaarbogen, een fundament van een hoektorentje, een latrine binnen het kasteeltje en de gracht er omheen teruggevonden. Ook komen er potjes en scherven van 13e eeuws aardewerk naar boven. In de gracht worden overblijfselen van 16e eeuws aardewerk gevonden. Het kasteeltje, dat vroeger op een terp stond, moet vroeger bij het verdwenen dorp Nieuwerkerke hebben gestaan. Het is echter op geen enkele oude kaart terug te vinden. Alleen op een kaart van 1650 staat de vindplaats met een tekentje aangegeven met de vermelding dat daar steenhopen lagen. Andere kaarten duiden de plaats aan als de ‘steenhouck’. Men vermoedt dan ook dat het huis op zijn laatst tot 1600 bewoond is geweest. De ‘steenhouck’ is in de eeuwen daarna steeds weiland geweest. Bij de werkzaamheden in het kader van de ruilverkaveling in 1964 stuitte men op de muren.
* * *
Voor de visserij is het een veelbewogen jaar.
De Arnemuidse vissers maken rijke vangsten en hoge prijzen. De aanvoer van garnalen bij de vismijn te Colijnsplaat stijgt met bijna 30% tot 1.250.000 kg (was in 1985 945.000 kg). Door de hoge prijs stijgt de opbrengst met ruim 35% tot ƒ 7.174.605 (was in 1985 ƒ 5.246.094).
Maar ook de gemiddelde kiloprijs voor de tong is vergeleken met 1985 drastisch gestegen. De schol is op hetzelfde niveau gebleven. De grote omzetten voor de Arnemuidse vissers zijn duidelijk op te merken aan het welvaartniveau in de gemeente, vooral aan de bouw en inrichting van de huizen.
Twee nieuwe, moderne kotters worden aan de vloot toegevoegd: de ARM 18 van J. Meulmeester en de ARM 44 van J. Siereveld. Binnenkort zullen nog twee nieuwe schepen van stapel lopen: de ARM 20 van de gebroeders Marijs en de VLI 6 van de firma Schroevers-De Ridder. Halverwege december wordt de nieuwe boomkorkotter, de ARM 20, van de gebroeders H. en B. Marijs officieel overgedragen door scheepsbouwer Maaskant van de werf te Stellendam. De ‘Geertruid Adriana’ is 45,7 meter lang en 9 meter breed. Burgemeester Markusse toont zijn bewondering in z'n toespraak: ‘De nieuwe aanwinst is een stukje Hollands-Zeeuwse, ja zelfs Arnemuidse glorie’. Ds. W. Verhoeks overhandigt de schipper de scheepsbijbel. Onder de aanwezigen zijn drie ooms van de gebroeders Marijs aanwezig die vroeger alle drie op de oude ARM 20 hebben gevaren. Deze oude ARM 20 was eigendom van de grootvader van de gebroeders Marijs, de oude Cornelis Marijs.
De firma J. Meulmeester verkoopt de boomkorkotter ARM 16, de ‘Lenie Adriana’, naar Engeland. De ARM 16 werd in 1974 gebouwd door scheepswerf Van der Beldt uit West Graftdijk. In Zuid-Engeland bestaat momenteel veel belangstelling voor tweedehands vissersvaartuigen uit Nederland en België.
Er ontstaan dit jaar grote zorgen over het optreden van de AID. Raadslid Marijs houdt over het optreden van de AID de volgende tirade: ‘O ironie van het lot. Wat was toch wel de misdaad van deze vissersmensen? Zeeroverij, moord, doodslag, landverraad? Gelukkig niets van dat alles. De enige misdaad van deze Arnemuidse vissers is dat ze te hard werkten of zo u wilt: ze werden ervan verdacht dat ze het hun toegemeten quotum vis met de vangst hadden overschreden....’.
Ook dreigt een algeheel verbod op het thuispellen van garnalen. Het overlijden van 14 bejaarden te Utrecht na het eten van besmette garnalen in januari 1984 is min of meer de oorzaak dat strenge hygiënische maatregelen van kracht werden. Gevreesd wordt dat de afzet van garnalen zal gaan stagneren omdat er nog steeds geen goed alternatief is in de vorm van machinaal pellen om de vangsten te kunnen verwerken.
Opnieuw vist een Arnemuidse kotter, de ARM 18 van schipper R. Beije, een historisch Zeeuws scheepskanon op, ongeveer 20 mijl ten noordwesten van Westkapelle. Het gaat om een bronzen kanon van 3.30 meter lengte en een gewicht van 2700 kilo uit 1654, voorzien van het wapen van Zeeland en het opschrift ‘Middelburg’. Het is gegoten door Johannis Buitenhuijs. Eerder viste de ARM 22 een historisch kanon op, dat toen verkocht is. In november koopt het Zeeuwse Museum te Middelburg het kanon op van de vissers van de ARM 18.
* * *
Op 13 augustus overlijdt de vroegere predikant van de Hervormde gemeente, ds. J.C.W. Kruishoop. De kerkbode vermeldt:
De alleroudsten onder ons zullen zich hem nog wel herinneren. Geboren op 24 maart 1901 werd hij in 1925 als kandidaat tot de heilige dienst bevestigd in de Hervormde gemeente van Arnemuiden. Hij diende onze gemeente tot 1927 en vertrok toen naar Soest. Het kerkelijk handboek vermeldt dat hij daarna nog de gemeenten van Bodegraven (vanaf 1930), Ermelo (1934), Charlois (1946), Meerkerk (1951) en Otterlo (1957) gediend heeft. Vanuit deze laatste gemeente ging hij 1 december 1965 met emeritaat. Op 13 augustus is hij overleden en de begrafenis heeft daarna in alle stilte in familiekring plaatsgevonden.
De rouwkaart vermeldt het getuigenis: ‘O crux, unica spes’ (o, Kruis, mijn enige Hoop, ofwel: mijn enige Hoop is op het Kruis)!
Deze kruisprediking heeft hij ook in Arnemuiden mogen brengen. En als nu dit in het sterven ook zijn enige roem is geweest, dan mag van ons wel gelden: ‘Gedenkt uw voorgangers, die u het Woord Gods gesproken hebben; en volgt hun geloof na, aanschouwende de uitkomst hunner wandeling’ (Hebr: 13:7).
Op 2e Paasdag 31 maart doet ds. L.W.C. Ruijgrok van Bruchem-Kerkwijk intrede als 52e predikant van de Hervormde gemeente. De bevestiging vindt plaats door ds. J. Maasland te Capelle aan den IJssel met de woorden uit 2 Tim. 2 vers 8. Ds. Ruijgrok doet intrede met de woorden uit Openbaringen 1 vers 17. Hij wordt toegesproken door de beide andere plaatselijke predikanten, ds. G.J. Mink namens de Gereformeerde kerk en ds. W. Verhoeks namens de Gereformeerde Gemeente in Nederland, burgemeester M.M. Markusse, president-kerkvoogd J. Siereveld en ouderling J. Meulmeester.
De kerkenraad van de Hervormde gemeente bestaat deze jaren uit de ouderlingen L. van Belzen, P.J. Bos, K. van de Ketterij, J. Meulmeester, B. de Ridder, B. Siereveld en L. Theune en de diakenen D. van Belzen, C. Blaasse, C.J. Blok en R. Schroevers. President-kerkvoogd wordt dit jaar J.J. Siereveld.
Ouderling D. Caljouw van de Gereformeerde Gemeente in Nederland krijgt dit jaar in de raadszaal van het gemeentehuis door burgemeester Markusse de eremedaille in goud van de Orde van Oranje-Nassau opgespeld. De 55-jarige oud-visser Caljouw krijgt deze onderscheiding vanwege zijn verdiensten op kerkelijk en politiek gebied: 25 jaar ouderling en voorzitter van de kiesvereniging van de SGP. In zijn dankwoord geeft Caljouw God de eer van al zijn werk en haalt daarbij de woorden aan uit de 1e zendbrief van de apostel Paulus aan Korinthe, hoofdstuk 15 vers 10.
