1956

In het najaar treedt het vierde kabinet-Drees aan. Eerder dit jaar aanvaardt de Tweede Kamer de Algemene Ouderdomswet. De AOW geeft iedere 65-jarige recht op een pensioen.
Nieuw is ook de invoering van het kleuteronderwijs. Maar ook de televisie is deze jaren sterk in opmars.
Van belang in 1956 is ook dat de Nederlandse Spoorwegen de stoomlocomotieven voor het personenvervoer afschaffen.
Opzienbarend nieuws in de landelijke kranten is echter ook de Russische inval op 6 november in Hongarije. Dit leidt tot grote woede in ons land.

In zijn Nieuwjaarsrede memoreert burgemeester Van der Heide diverse grote openbare werken die vorig jaar konden plaatsvinden: de bouw van de zuiveringinstallatie, de demping van de spoorsloot, de herbestrating van het Tuindorp en de Molenweg en de bestrating van het Schorretje.
De aanleg van de nieuwe straten bij de nieuwbouw (aan de Schoolstraat, Spoorstraat en Burgemeester Langebeekestraat) hebben een goede afsluiting van de oude kern teweeg gebracht en zodra de beplanting van het plantsoen aan de Noordwal is aangelegd zal hier een aardig resultaat zijn bereikt.
Een dankbaar object noemt hij de verlichting van de torenklok, ‘daar thans bij avond van verre het geliefde torentje is te zien’. Niettemin laat hij over de woningbouw een somber geluid horen. Toewijzing van contingenten woningen blijft uit. De nieuwe koers die de regering wil gaan varen hangt af van de bouwcapaciteit van de streek of gemeente. Hij doet een dringend beroep op de medewerking van de plaatselijke aannemers.
Het streven is gericht op de verwezenlijking van het uitbreidingsplan ‘het Poldertje’ en hij hoopt dat dit jaar met financiële medewerking van het rijk ‘tot egalisatie van dit gebied kan worden overgegaan’.

Wethouder Bernard La Soe beantwoordt de Nieuwjaarsrede van de burgemeester. Hij zegt ‘met dankbaarheid terug te zien op het afgelopen jaar en spreekt de wens uit dat we met elkander onder Gods Zegen mogen arbeiden’.

Per 1 juni krijgt de 1e ambtenaar ter secretarie, de commies P. Dekker, ontslag. De klerk ter secretarie J.W.A.A. Kruijsse volgt hem op. In diens plaats wordt benoemd de heer A. van den Dool uit Middelburg, thans leerling-ambtenaar te Sint Laurens.

In 1956 overlijden, voorzover bekend, de volgende inwoners:

5/2 Maatje de Ridder, dochter van de vroeger welbekende gemeentewerkman Klaas de Ridder, ev Machiel Jan de Keijzer (53 jr); 16/2 Tannetje van de Voorde ev Daniël van Belzen (77 jr); 24/2 Tannetje de Nooijer wv Blaas van de Ketterij (87 jr); 26/3 Marinus Vader ev Janna Schede (67 jr); 1/4 de timmerman Abraham Buijs ev Elisabeth Meerman (68 jr); 6/5 Joos van Belzen ev Klasina Caljouw (54 jr); 5/6 de op zee verongelukte visser Dingenis van Belzen; 9/7 Neeltje Schroevers ev Willem Meulmeester (64 jr); 22/7 Jannetje de Nooijer ev Adriaan Wisse (64 jr); 3/9 als gevolg van een ongeluk de landbouwer van het Hof Nieuwerkerke Evert Cornelis Steendijk, geboren te Stavenisse ev Elisabeth Dieleman (zij droeg altijd nog de Axelse klederdracht) (55 jr.); 4/9 Geertruida Paauwe, geboren te Heikenszand wv de vroegere politieagent Nicolaas Kieviet (de sympathieke ‘vrouwtje Kievit’ droeg altijd nog de Zuid-Bevelandse dracht) (72 jr); 14/9 Geertje Marteijn ev Abraham Leenhouts (63 jr); 12/10 de oudste inwoner van Arnemuiden Johannis Marijs wv Jannetje de Ridder (92 jr); 15/11 de landbouwer onder Kleverskerke Jacobus Cornelisse ev Jacoba Melse (44 jr); 13/12 Adriaan Cornelisse (78 jr); 26/12 Dora de Meulmeester wv Joos Schroevers (80 jr).

* * *

Er komt kritiek vanuit de gemeenteraad, met name van de raadsleden Allaart, Joosse en Van Hemert, op het college over de in het Zeeuws Dagblad verschenen mededelingen over het saneringsplan. De gemeenteraad weet over het plan nog steeds van niets en moet de laatste ontwikkelingen nu uit de krant vernemen.
De gemeenteraad raakt in september ongeduldig over het uitblijven van het saneringsplan. Het plan laat nu al zo lange tijd op zich wachten. De vraag rijst of het college hier wel voldoende werk van maakt.

Het is opvallend dat de gemeenteraad zo nu en dan nogal gebeten is op burgemeester Van der Heide. Deze wekt soms de indruk de gemeenteraad niet al te serieus te nemen. Een gedeelte van de gemeenteraad volgt het doen en laten van het college zeer kritisch. Bij het onderzoek van de begroting voor 1957 dringt de Commissie van Onderzoek er op aan om voortaan algemene beschouwingen te houden ‘vooral met het oog op de vele strubbelingen die de laatste tijd zijn voorgevallen. Bovendien kan dit verhelderend werken voor het door het college te voeren beleid’.
Opnieuw uit de gemeenteraad zijn ongenoegen dat het verhandelde tijdens de raadsvergaderingen zo beknopt in de krant staat. Aangedrongen wordt op het laten verschijnen van een gemeenteblaadje.

* * *

Ook gedurende dit jaar duren de onderhandelingen met de ambachtsheer Jhr. D. Radermacher Schorer van Nieuwerkerke te Leersum voort. Uiteindelijk blijkt deze bereid z'n grond in het uitbreidingsplan aan de gemeente te verkopen. De gemeente koopt onderhands van de ambachtsheer 12.50.25 ha grond aan in het goedgekeurde uitbreidingsplan ten oosten van de Veersedijk tussen de spoorlijn en het Oude Gat voor f 70.000. Daarop krijgt de firma Van Hasselt & De Koning opdracht voor het maken van een plan voor het realiseren van een gedeelte van het uitbreidingsplan. Aan het eind van het jaar kan opdracht tot het bouwrijp maken van het plan worden gegeven. En zo ontstaat de nieuwbouwwijk ‘het Poldertje’, waar zovele Arnemuidse families met genoegen zullen gaan wonen.

Maar voor het overige is 1956 wat betreft de woningnood een zeer treurig jaar. Wegens gebrek aan bouwgrond kan geen enkele woningwetwoning worden gebouwd. Het uitbreidingsplan is nog lang niet gereed en de voorbereiding van het saneringsplan verloopt in een zeer langzaam tempo.
Wel worden door particulieren 14 woningen gebouwd op erfpachtgrond. Zo krijgen aan de zuidzijde van de Schoolstraat A. Leenhouts, L. van Belzen, W. Meulmeester en A. Leenhouts percelen in erfpacht. Aan de oostzijde van de Veersedijk (het Schuttershof) mogen op erfpachtgrond bouwen: J.J. Crucq, H. Crucq, G. de Nooyer, J. de Nooyer, Joh. van Belzen, B. Davidse, W.P. Hoebeke, C.M. Cosijn en C. van Sluys.

* * *

Een grote verbetering voor met name de oude vissersbevolking is ook de plaatsing van een gebouwtje voor de ouden van dagen op het terrein van de scheepswerf. Tot nu toe moesten ze zich behelpen met een afdakje op het Hoofd. Of, bij gunstig weer, was het Schorretje met het zicht op de bedrijvigheid op de werf een geliefkoosde plek.

In oktober is het een belangrijke dag voor de volksgezondheid in Arnemuiden als de zuiveringinstallatie officieel wordt geopend. Voor de bediening en controle van de installatie benoemt de gemeenteraad J. de Ridder. Op de 12e december kan de mechanische zuiveringinstallatie in werking worden gesteld. Sindsdien werkt deze tot volle tevredenheid.

Een andere belangrijke gebeurtenis voor de volksgezondheid is als op de 13e juli de Commissaris van de Koningin, Jhr. mr. A.F.C. de Casembroot, het fraaie nieuwe badhuis aan de Zuidwal opent. Het badhuis blijkt, zeker in de eerste tijd, in een grote behoefte te voorzien. Het aantal baden is na de opening ongeveer 300 per week; een half jaar later is dit opgelopen tot ongeveer 500 per week, waaronder ongeveer 100 kinderbaden. Omdat vanwege de vele oude woningen weinigen beschikken over een badgelegenheid is het badhuis een enorme vooruitgang.

Dit jaar komen nog verscheidene andere verbeteringen in de gemeente tot stand. J. van Belzen verkoopt een perceeltje grond van circa 15 m2 aan de gemeente. Daarop wordt een wachtlokaaltje voor de buspassagiers aan de Zuidwal gebouwd. Elke werkdag vertrekken van hier grote scharen Arnemuidse vrouwen, velen nog in dracht, om in Middelburg een dienst te vervullen of met vis te leuren.

Op de gedempte spoorsloot aan de Spoorstraat en bij de nieuwe woningen wordt zoveel mogelijk plantsoen aangeplant. Dit is een grote verbetering en geeft deze straten een fleurig aanzien. Absoluut geen voortgang zit er in het plan voor de nieuwbouw van de openbare school. Zelfs wordt het plan van architect Landman voor de nieuwe school in december afgekeurd.

* * *

Ook andere bijzonderheden zijn vermeldenswaard.
Achter het voormalige veerhuis aan het inmiddels opgeheven ‘veertje’ krijgt A. Groenleer van de Markt een terrein van 830 m2 in erfpacht voor z’n bedrijf. Hij koopt, sorteert en verkoopt oude metalen en andere materialen. Het is vanaf nu een zeer vertrouwd beeld voor de fietsers over de binnenweg naar Middelburg de altijd nijvere Arjaan Groenleer bezig te zien achter het oude veerhuis met z’n negotie.

Aan de openbare lagere school gaat het hoofd, de heer P.C. van Maelsaeke, met eervol ontslag wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Nog jaren blijft hij in z’n riante woning ‘De Veerse Poort’ aan het Schuttershof wonen. In 1936 volgde hij meester J.J. van Doezelaar op als schoolhoofd. Ook de onderwijzer M. Kaboord vertrekt naar elders. Vanuit de gemeenteraad wordt verontrust gereageerd op de vele personeelswisselingen op de openbare school.
Uit de 19 ontvangen sollicitatiebrieven worden vier jonge leerkrachten tegelijk benoemd: juffrouw J. Cijsouw uit Westkapelle, juffrouw D.M. Kuiler uit Koudekerke, meester G. Lammers uit Vlissingen en meester C.J. Jansen uit Kloosterzande.
Er zijn echter geen sollicitanten voor de functie van hoofd der school. Daarom wordt het dienstverband met de heer Van Maelsaeke tijdelijk verlengd. Maar per 1 januari 1957 kan de heer K.A. Stoel, hoofd van de openbare lagere school te Serooskerke op Schouwen-Duiveland, als schoolhoofd worden benoemd. Ook aan de openbare lagere school te Kleverskerke wordt per 1 november een nieuw hoofd benoemd: de heer I.J. de Bert.

Er rijzen dit jaar ook ernstige klachten over de hoge kosten die de gemeente moet besteden aan de Centrale Dienst voor Bouw- en Woningtoezicht Walcheren. De gemeenteraad oordeelt dat veel goedkoper kan worden gewerkt als een eigen architect zou worden aangetrokken. Het college zal, in aanwezigheid van de raadsleden Allaart en Joosse, de kwestie nogmaals bespreken met de directie van de dienst.

Ook bestaat er grote ontevredenheid over de plaats van de vuilnisbelt aan de Van Cittersweg. De gemeenteraad dringt aan op een andere oplossing voor de vuilnisopslag. Overigens beraadt de gemeenteraad zich uitvoerig over de aanschaf van een vrachtauto o.a. voor het ophalen van vuilnis. Hoewel de exploitatie aan de zware kant lijkt, besluit de raad aan het eind van het jaar tot de aankoop van een vuilniswagen. Maar het ophalen van de schillen wordt voor 1957 weer verpacht aan J. Lourense, terwijl Cor van de Ketterij voor een vergoeding van f 2.480 de fecaliën mag ophalen.

* * *

De Arnemuidse winkeliers beleven in deze jaren goede tijden. De rijke verdiensten in de visserij en de opbrengsten van het garnalen pellen worden voor een groot deel omgezet bij o.a. de bakkers, de slagers en de levensmiddelenwinkels. De winkels zorgen weer voor veel bedrijvigheid en gezelligheid binnen de beslotenheid van de Arnemuidse gemeenschap.

Wat een drukte was het vooral op zaterdagmorgens als iedereen z’n ‘boodschappen’ ging doen. En niet te vergeten op de hoogtijdagen zoals Sinterklaas, kerst en oudejaar. Die hoogtijdagen hadden hun aparte bekoring. Weken voor Sinterklaas lagen de etalages van de bakkers vol met grote stukken opgespoten speculaas: vissersschepen, koeien, melkmeisjes...., het ene stuk nog mooier met wit en roze bespoten als het andere. Wat hoorde dat bij het oude Arnemuiden, die opgespoten stukjes speculaas. En dan met kerst die staven ingekerfd ‘gevuld’, dat waren van die typische Arnemuidse banketstaven. En bij oudejaarsdag hoorde het Arnemuidse worstebrood. Het was zo nauw verbonden met de eigen sfeer van het Arnemuiden van vroeger.

* * *

1956 is voor de visserij buitengewoon gunstig. Zegenrijke tijden zijn het voor de Arnemuidse garnalenvissers te Veere. Hoe kleurrijk was het gezicht de vissersschuiten in de namiddag te zien binnenkomen in de haven van Veere, rijkbeladen met manden vol garnalen en vis.
De vloot van Arnemuiden telt thans 18 schepen met een totaalvermogen van 995 pk; die van Veere heeft 5 en die van Vlissingen 6 schepen in de vaart. De Zeeuwse vloot telt in 1956 in totaal 73 kotters met een totaalvermogen van 4329 pk.

Is een gedeelte van februari de haven van Veere nog door ijs geblokkeerd, vanaf maart kan de vloot weer volop uitvaren en is de visserij zeer goed lonend. Zowel de vangsten van garnalen als de marktprijzen zijn buitengewoon goed. Zelden kwam het voor dat vanaf maart tot eind december de visserij onafgebroken kon worden uitgeoefend en zo buitengewoon goed was.
Bij de vismijn van Veere worden niet minder dan 810.769 kilo garnalen afgeleverd. Door de hoge prijs levert dit een opbrengst op van maar liefst ƒ 1.175.991. Samen met de opbrengst van de bijvangst, vooral tong, is de totale verdienste voor de vissers te Veere ƒ 1.335.967, een ongekend hoge besomming.
Ook in Vlissingen is de opbrengst gunstig: 286.465 kilo garnalen met een besomming van ƒ 410.000.

Deze goede tijden voor de Arnemuidse garnalenvissers zijn ook merkbaar voor de garnalenpellerij door met name de vrouwelijke bevolking. Deze huisnijverheid neemt thans grote vormen aan. De vishallen in de gemeente maken goede tijden door. Omstreeks deze tijd zijn er wel vijf vishallen actief in Arnemuiden. Dit leidt weer tot kritische opmerkingen vanuit de gemeenteraad over het weren van de garnalenkisten van de trottoirs vóór de vishallen op de Zuidwal. Maar de stapels bruine viskisten en de vislucht, wat hoorden ze onlosmakelijk bij het straatbeeld en bij de sfeer van het Arnemuiden in de vijftiger jaren.

* * *

Kort na z’n intrede neemt de Hervormde predikant ds. M. Verweij, samen met ouderling Klaas van de Ketterij, het initiatief voor het laten verschijnen van de ‘Kerkbode’, het orgaan van kerkenraad en kerkbestuur. Hij schrijft in het woord vooraf:

Een eigen kerkbode.... !
Reeds meerdere malen was de gedachte uitgesproken of ‘t niet mogelijk zou zijn om in de gemeente een kerkbode te doen verschijnen. Welnu, die gedachte tot woord geworden, is omgezet tot een daad. Immers de kerkenraad en het kerkbestuur hebben besloten een kerkbode uit te geven. Deze kerkbode gaat dus uit van kerkenraad en kerkbestuur en wordt verzorgd door een redactie, waarin zitting hebben: ds. M. Verweij en Kl. van de Ketterij, resp. voorzitter en secretaris van de kerkenraad, de kerkvoogden M. van de Ketterij en J. Schroevers met notabel J. van Belzen Lzn, terwijl als administrateur zal optreden dhr. J. de Klerk. De abonnementsprijs per blad is 10 cent.

Het is zeldzaam dat de nieuwe predikant ds. M. Verweij op zondagen elders gaat preken. Gebeurt dit een enkele keer, dan worden de kerkdiensten meestal waargenomen door ds. J.T. Doornenbal uit Oene. Er is een nauwe band tussen de Oener dominee en Arnemuiden, ‘z'n vierde gemeente’, en ook tussen hem en ds. en mevrouw Verwey. Dit jaar preekt ds. Doornenbal in Arnemuiden op een zondag in januari, juli. augustus en oktober. In de Veluwse kerkbode schrijft hij begin 1956 als hij weer eens in Arnemuiden gepreekt heeft:‘De gemeente waar ik het liefst naar toe ga van alles’. En in 1965 zal hij schrijven: ‘Ik kom er thuis, onder deze vissers. Er is daar iets dat bij mij hoort. Ik houd wel van het nieuwe, maar het oude trekt mij meer. En hier is nog iets van het oude’. En ergens anders: ‘Nog nooit heb ik kunnen begrijpen waarom ik tot tweemalen voor een beroep naar Arnemuiden heb moeten bedanken’.

Dit jaar treedt J. Oreel toe als ouderling tot de kerkenraad. Opmerkelijk is deze jaren het zeer grote aantal nieuwe lidmaten dat openbare geloofsbelijdenis aflegt. In de veertig nieuwe lidmaten is geen uitzondering.
De kerkvoogdij besluit dit jaar tot de bouw van een nieuwe consistoriekamer en een verenigingsgebouw. De oude, bijna 100 jaar oude consistorie is zeer ongeriefelijk en ouderwets.

In 1956 overlijden twee oud-predikanten van de Hervormde gemeente. In mei ontvangt de kerkenraad bericht van het overlijden van ds. G.A. Pott, die de gemeente diende in de jaren 1912-1914. En in december komt er bericht van het overlijden van ds. E. van Asch. Hij diende de gemeente in de jaren 1928-1931. Op Oudejaarsdag is hij op de algemene begraafplaats van Driebergen bijgezet.