1976

In zijn Nieuwjaarstoespraak geeft burgemeester De Jonge een terugblik op 1975. Voor de gemeente is het een goed jaar geweest. Verscheidene belangrijke voorzieningen kwamen tot stand. Oude wensen gingen in vervulling. Hij noemt daarbij de nieuwe verbindingsweg met Middelburg, de vernieuwing van de torenspits, de reconstructie van het Schuttershof, de brandweerkazerne, de verbetering van straten en de verbouwing van het gemeentehuis. De Markt krijgt, door de aanplant van nieuwe bomen en de nog te plaatsen gaslantaarns, een bijzonder mooi aanzien. Er is sprake van verdere bouwactiviteiten in het plan Brakenburg en er is grond aangekocht voor de uitbreiding van het sportveldencomplex.

In 1976 overlijden weer vele oude bekenden uit de Arnemuidse gemeenschap:

10/1 Dina de Nooijer ev Jan van Belzen (72 jr); 14/1 Jacobus Siereveld ev Maria Siereveld (65 jr); 21/1 Klaas Siereveld ev Adriana van de Gruiter (86 jr); 24/1 de vroegere smid aan de Markt, Pieter Buijs wv Maria Willeboordse (89 jr); 31/1 Grietje Siereveld ev Cornelis van de Ketterij (75 jr); 1/3 Dorothea de Nooijer wv Jacob de Nooijer (90 jr); 10/3 Cornelis Siereveld ev Dora Schroevers (44 jr); 16/3 Magdalena Leenhouts ev Jacob van Belzen (68 jr); 28/3 Cornelis de Nooijer ev Clazina de Nooijer (64 jr); 31/3 Casper de Nooijer ev Grietje van de Gruiter (72 jr); 17/5 de op zee verdronken visser Abraham Theune ev Willemina van Belzen (29 jr); 21/5 Cornelia Marijs wv Marinus Grootjans (85 jr); 1/7 Jacobus Johannis Crucq wv Maatje Boone (89 jr); 8/7 de oude, markante visser Pieter Jobse wv Neeltje de Nooijer (89 jr); 9/7 Jacob Marteijn ev Maatje van de Gruiter (68 jr); 6/8 Cornelia Wisse wv Levinus Scheele (83 jr); 15/8 Sara Marijs wv Adriaan van de Gruiter (88 jr); 19/8 Geertruid de Ridder ev Klaas Marijs (66 jr); 25/8 Jacomina de Nooijer ev Antheunis Marteijn (64 jr); 30/8 Cornelia Schuit wv Marinus van de Ketterij (72 jr); 21/10 Janna van Belzen ev Adriaan Kodde (80 jr); 27/10 Pieternella Kluyfhout (79 jr); 31/10 Janis de Hamer ev Annie in 't Veld (84 jr); 12/12 Lieven van Belzen ev J. de Nooijer (76 jr).

* * *

De 24e februari is een heuglijke dag voor de gemeente.
De nieuwe Commissaris van de Koningin, dr. C. Boertien, brengt een kennismakingsbezoek aan Arnemuiden. Op deze dag opent de Commissaris het geheel gemoderniseerde en uitgebreide gemeentehuis. De gemeenteraad heeft grote waardering voor het vernieuwde stadhuis. Wel moet er volgend jaar nog f 65.000 aan aanvullende kredieten verleend worden voor nagekomen werkzaamheden.
De officiële ingebruikname van het vernieuwde gemeentehuis gebeurt ‘s middags voor genodigden in de raadszaal. De verbouwing heeft bijna tien maanden geduurd. In deze periode was de secretarie ondergebracht in een gebrekkige noodbehuizing.
Burgemeester De Jonge zegt in zijn toespraak: ‘Na het sombere en kleine gebouw van vroeger hebben we nu een representatief gemeentehuis’. De kunstenaar J.P. Neervoort uit Velsen heeft een fraai gebrandschilderd raam boven de voordeur aangebracht. Het raam laat het gemeentewapen en enkele visserijtaferelen zien en is 1.75 bij 1.22 meter groot.
De verbouwings- en inrichtingskosten, inclusief de modernisering van de raadszaal, hebben zo’n f 600.000 gekost.

Het gebrandschilderde raam boven de voordeur van het gemeentehuis.
Het gebrandschilderde raam boven de voordeur van het gemeentehuis.

Vanuit de gemoderniseerde raadszaal in het vernieuwde stadhuis laten we eerst enkele stemmen horen.
Tijdens de raadsvergadering van 28 december legt ARP-raadslid G. den Hartog een verklaring af, dat de fracties van CHU en ARP hebben besloten vanaf heden in CDA-verband één fractie te vormen. Den Hartog zal fractievoorzitter worden. Als uitgangspunt en toetssteen wordt het Evangelie aanvaard.
Raadslid C. Marijs complimenteert het college voor de fraaie plattegrond die met het mededelingenblad ‘Raadhuisklanken’ is verspreid. Raadslid C. Grootjans zegt ‘er door Jo van Jan Joris op geattendeerd te zijn dat het weggetje naar de visafvalvaten op de Singel erg slecht begaanbaar is’. ‘Jan Joris’ is de bij de oudere generatie nog welbekende vishandelaar aan de zuid/west zijde van de Westdijkstraat. Na de sluiting van de puffabriek zijn er vaten voor het visafval aan de Singel geplaatst. De burgemeester is het met Grootjans eens dat het storten van visafval in de vaten aan de Singel op den duur een onhoudbare toestand is. Echter, de medewerking van de vishandelaren is tot nu toe bijzonder negatief. Met het destructiebedrijf moet hiervoor een betere oplossing gevonden worden. En raadslid P. Koppejan vraagt waarom geen gebruik wordt gemaakt van de bandrecorder voor het opstellen van de notulen van de gemeenteraad. Burgemeester De Jonge verklaart ‘dat de secretaris dit liever aan de hand van zijn aantekeningen doet’.

Maar niet tijdens elke raadsvergadering gaat het zo gemoedelijk toe. Tijdens de raadsvergadering van 9 februari wordt een grimmige discussie gevoerd over een centraal antennesysteem. De SGP-fractie verzet zich om principiële redenen heftig tegen de verplichte aansluiting op de centrale mast en de omslag van de kosten over alle aansluitingen. De fractiewoordvoerder zegt: ‘Er moet droevig geconstateerd worden dat er heden ten dage in Arnemuiden zeer veel naar de televisie wordt gekeken, maar de Bijbels blijven als oude almanakken in de kast liggen’. Het meerderheidsbesluit van de gemeenteraad betekent dat alle ontsierende tv-antennes op de daken verdwijnen.
En bij de begrotingsbehandeling noemt raadslid P. Koppejan van de fractie van Algemeen Belang met krasse bewoordingen het optreden van zijn collega Marijs ‘onchristelijk, goddeloos en walgelijk’. De overige raadsleden nemen het voor Marijs op en vinden de uitlatingen van de fractie van Algemeen Belang een persoonlijke aantijging. Marijs gaat hierop op een voor hem typerende wijze in en zegt ‘dat hij, in verband met de aan zijn adres gerichte persoonlijke aanval, zich een uitspraak herinnert van ds. Lamain die zegt: ‘als er een aanval gepleegd wordt op je persoon, wees dan als een lam, maar wordt er een aanval gepleegd op je beginsel, wees dan een leeuw’. Hij hoopt daarnaar enigszins te handelen’.
De raadsvoorzitter verklaart echter dat hij de uitlatingen zeer betreurenswaardig vindt. Hij hoopt dat dit niet meer voor zal komen, maar dat men eikaars standpunten zal gaan leren eerbiedigen.

* * *

Een groot aantal kredieten, bij elkaar voor een bedrag van wel meer dan f 1 miljoen, stelt de gemeenteraad ook dit jaar beschikbaar. Allereerst voor de realisering van de nieuwe wijk Brakenburg. Er worden kredieten verleend van f 57.000 voor het aanbrengen van openbare verlichting en van f 38.000 voor de aanleg van buurtpaden en trottoirs in deze wijk.
Bij de begrotingsbehandeling spreekt de gemeenteraad zijn waardering uit voor de ontwikkeling van Brakenburg, vooral voor de inzet van de burgemeester. Voor volgend jaar staat een uitbreiding met 80 woningen op het programma.

Dit jaar besluit de gemeenteraad tot stichting van een openbare kleuterschool in de wijk Brakenburg. Ook in ‘het Poldertje’ wordt, op de weide van het zwembad, een (1-klassige) openbare kleuterschool in semi-permanente uitvoering gerealiseerd. Hiervoor stelt de gemeenteraad een krediet beschikbaar van f 111.000. Tot hoofdleidster wordt benoemd mevrouw A.K. Alberts-Schoon. Al spoedig is het aantal kleuters zo toegenomen dat een tweede noodlokaal moet worden bijgebouwd. Dit lokaal diende tot voor kort als noodbehuizing voor de openbare lagere school. Het gemeentebestuur wil dit lokaal te zijner tijd gebruiken als noodopvang voor de uitbreiding in de wijk Brakenburg.

Ook noemen we de aankoop van het magazijn annex zusterwoning van de Vereniging Het Groene Kruis aan de Zuidwal 2 en 4 en de bouw van een nieuw magazijn voor het Groene Kruis direct aansluitend aan het bestaande medisch centrum. De gemeente zal het magazijn inrichten en ‘om niet’ overdragen aan de Kruisvereniging Walcheren-Oost, waarin het plaatselijke Groene Kruis is opgegaan. De brandweer krijgt een nieuwe hoge en lage drukeenheid. Voor de nieuwe brandweerauto trekt de gemeenteraad een krediet uit van f 112.000.
Maar ook het sportveldencomplex aan de Van Cittersweg wordt in fasen uitgebreid. Voor de realisering van de eerste fase stelt de gemeenteraad een krediet beschikbaar van f 72.500.

Bij de herstelwerkzaamheden aan de torenspits blijken forse tegenvallers. Er moet een aanvullend krediet worden uitgetrokken van f 31.000; eerder was f 36.000 beschikbaar gesteld. De torenspits was - volgens wethouder Jac. van Belzen - ‘zo rot dat hij bij storm op het kerkdak had kunnen waaien’.

Verder brengt het aanbrengen van een groot aantal verkeersmaatregelen en de verbetering van de straatverlichting aan het Schuttershof en de Van Cittersweg hoge kosten met zich mee.
Ook het aanleggen van een wandelgebied langs de Singel en het opknappen van de molenberg kosten f 25.000,  maar verfraaien het aanzien van de gemeente aanzienlijk.

Langs de Singel wordt een wandelgebied aangelegd.
Langs de Singel wordt een wandelgebied aangelegd.

Een bijzonder besluit is de aankoop van een opgevist anker voor het plantsoen van de openbare lagere school aan de Clasinastraat voor driehonderd gulden. Maar ook kan in dit verband het aanbrengen van schijnwerperverlichting op de torens van Arnemuiden en Kleverskerke genoemd worden.
En zeker ook van historische waarde is de aankoop voor f 600 van een film van de heer Kooistra ter gelegenheid van de herdenking van het 400-jarig bestaan van Arnemuiden in 1974.

Wat nog niet gerealiseerd kan worden is de vurige wens van college en gemeenteraad: een ahob-installatie voor de spoorwegovergang aan het Schuttershof.

Grote bezorgdheid is er over, maar ook felle kritiek op het bestuursbeleid en de grote tekorten bij het bejaardencentrum Te Mortiere. De gemeenteraad vindt de gang van zaken onhoudbaar worden.

* * *

Op de vissersvloot doen zich dit jaar enkele ernstige rampen voor. Aan boord van de voor de kust van Walcheren in het Steendiep varende Vlissingse kotter VLI 27 ontploft een opgeviste granaat. Deze kost het leven van het 18-jarige bemanningslid Kees Besems uit Vlissingen. De 16-jarige Arnemuidenaar Lenard de Nooijer wordt zeer ernstig gewond.

Op maandagmorgen 17 mei is er ook een explosie aan boord van de ARM 12 (‘De Vier Gebroeders’) van schipper Jan van Belzen. De kotter voer in de monding van de Oosterschelde in het gebied van de Banjaard en de Roompot. De explosie kost het leven van de 28-jarige Abraham Theune. Bij de ontploffing op het voorschip werd het slachtoffer overboord geworpen. Voor de familie Theune is dit een zeer smartelijk verlies. Vier jaar geleden verloren ze ook op zee hun man en vader Job, waarbij z’n zoon Bram ternauwernood aan de verdrinkingsdood ontkwam. Tevergeefs trachten enkele blus- en sleepboten de brand op de ARM 12 te blussen, waarna deze zinkt. Pas op 28 mei wordt de verongelukte visser door de ARM 46 gevonden.
Het Vlissingse bergingsbedrijf Van den Akker bergt in opdracht van Rijkswaterstaat de viskotter op 16 november en verwerft de eigendom van het wrak voor f 4.150. Naar schatting 200 ton modder wordt uit het wrak gepompt.

En nog is het onheil niet ten einde. Op maandagmorgen 13 december wordt de viskotter ARM 16 (‘Lena Adriana’) van schipper P. Meulmeester in zeer dichte mist door het Poolse zeeschip ‘Nowy Sacz’ in het gebied van Oostgat en Deurloo, een paar honderd meter uit de kust van Dishoek, overvaren. De vijf Arnemuidse bemanningsleden weten zich ternauwernood in veiligheid te stellen. De stuurhut wordt gedeeltelijk in elkaar gedrukt en er ontstaat in de romp een ruim twee meter brede scheur, waardoor het schip in luttele seconden zinkt. Op 16 december wordt het schip gelicht door het bergingsbedrijf Smit-Tak uit Rotterdam.

De garnalenvisserij staat in deze tijd onder druk. In het eerste halfjaar zijn er weinig garnalen te vangen. De prijzen zijn dan bovendien zeer laag. Zelfs in een jaargetijde waarin dit nog zelden eerder voorkwam, worden er garnalen doorgedraaid. Het najaar vertoont een geheel ander beeld. Er is dan zelfs sprake van een garnalenexplosie. De markten worden overspoeld met Duitse en Deense garnalen, die ver beneden de minimumprijs worden aangeboden. Een enorme doordraai van garnalen is hiervan het gevolg.
In Colijnsplaat worden 493.781 kg garnalen aangevoerd (opbrengst ƒ 1.749.545). Landelijk gezien is de garnalenvangst 20% minder en daalt de opbrengst met 40% ten opzichte van 1975. De vangst van platvis daarentegen is dit jaar redelijk. De totale aanvoer bij de vismijn te Colijnsplaat is 2.240.000 kg en te Vlissingen 13.400.000 kg.

De Arnemuidse vissersvloot krimpt geleidelijk (het aantal kotters was in 1972 16, in 1975 14, in 1976 10 en in 1977 9). De Vlissingse vloot telt nog maar 5 schepen. Dit jaar vermindert de vloot met vier schepen. Een schip ontvalt door de ramp van 17 mei. De andere drie verdwijnen in het kader van de saneringsmaatregelen vanwege de vangstbeperking. Aan het einde van het jaar telt de vloot nog slechts negen schepen, waaronder twee garnalenvissers. ‘En die laatsten hebben geen rendement meer’, signaleert raadslid Marijs in de gemeenteraad. Burgemeester De Jonge stelt in zijn jaaroverzicht over 1976 ‘dat de Arnemuidse visserijsector in 1976, ondanks de maatregelen inzake de vangstbeperking, toch nog wel goede zaken heeft gedaan’. Hij betoogt: ‘Als de quotering verder wordt doorgezet en de 200-mijlszöne doorgaat, komen er donkere wolken boven onze toch al zo kleine vissersvloot en zal er weinig meer van overblijven’.

Belangrijk en verheugend voor de Zeeuwse visserij is de beslissing van de Tweede Kamer om een pijlerdam in de Oosterschelde te bouwen.

Het einde van het garnalen pellen lijkt dit jaar in zicht te komen. Er staan proeven op stapel met nieuw ontwikkelde garnalenpelmachines. Dit zal het einde betekenen van een zeer oude Arnemuidse huisindustrie. Er zijn tijden geweest dat bijna geheel Arnemuiden garnalen pelde. Gezinsleden wisselden elkaar van 's morgens een uur of vijf tot ‘s avonds tien, elf uur af aan de peltafel. Een garnalenpelster verdient nu zo'n gulden of vijf per uur. Volgens de Keuringsdienst van Waren staan er te Arnemuiden en Nieuwland thans nog ruim 200 vergunninghouders voor het pellen van garnalen geregistreerd. Gezinsleden die meepellen zijn daarbij niet meegerekend.

Het einde van het garnalen pellen lijkt in zicht.
Het einde van het garnalen pellen lijkt in zicht.

* * *

Op 26 december overlijdt ‘na een langdurig geduldig gedragen lijden in de volle verzekerdheid des geloofs, na een gezegende echtvereniging van 46 jaar, in de ouderdom van 77 jaar’ Janna Verwey, echtgenote van de oud-predikant van de Hervormde gemeente ds. M. Verwey. Zij was een zeer achtenswaardige en markante predikantsvrouw. De kerkbode van de Hervormde gemeente vermeldt: ‘Een ieder die haar gekend heeft zal wel begrijpen wat haar man, ds M. Verwey, verliest. Maar toch mag het tot troost zijn, dat hij mag weten waar zij nu mag zijn, waar ze hier in haar leven wel eens naar heeft mogen verlangen met de dichter van Psalm 68:2 (Maar 't vrome volk in U verheugd)’.

De kerkenraad bestaat dit jaar uit de predikant ds. G. Post, de ouderlingen C. Baaijens, M. van Belzen, K. van de Ketterij, L. van de Ketterij, B. Marijs, J. Overbeeke, B. Siereveld en J. Ventevogel en de diakenen D. van Belzen, J. Meulmeester en H. Poortvliet.